اختلال شخصیت خودشیفته یا Narcissistic Personality Disorderکه به اختصار به آن NPD هم گفته می‌شود، یک وضعیت روانی است که با ویژگی‌هایی نظیر خودمحوری، نیاز مداوم به تحسین، و ناتوانی در همدلی با دیگران شناخته می‌شود. این اختلال می‌تواند تأثیرات زیادی بر روابط فردی، عاطفی، شغلی و اجتماعی افراد داشته باشد. در حالی که اختلال شخصیت خودشیفته در هر دو جنسیت مشاهده می‌شود، برخی ویژگی‌ها و نشانه‌ها در زنان می‌توانند متفاوت از مردان ظاهر شوند. این مقاله به بررسی نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته در زنان می‌پردازد.
اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) چیست؟
اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیست به نوعی از مشکلات شخصیتی اشاره دارد که در آن فرد احساس می‌کند که از دیگران برتر است و نیاز زیادی به تایید و تحسین دارد. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از خودپنداره بزرگ و اغراق‌شده برخوردارند و بیشتر به خودشان اهمیت می‌دهند تا به دیگران. این اختلال در اکثر موارد مشکلات جدی در روابط بین فردی، به‌ویژه در روابط عاشقانه و اجتماعی، به‌وجود می‌آورد. برای آشنایی بیشتر با این اختلال به مقاله ” اختلال شخصیت خود شیفته چیست؟مهم ترین علائم و ویژگی های آن “ مراجعه کنید.
تفاوت اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) در مردان و زنان
اگرچه نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته یا شخصیت نارسیست در مردان و زنان مشابه هستند، اما در زنان ممکن است تمایل به استفاده از جذابیت‌های ظاهری و روابط عاطفی برای جلب توجه بیشتر و کسب تایید، دیده شود. در مردان، این اختلال ممکن است بیشتر به‌صورت رقابت‌جویی و تلاش برای برتری در زمینه‌های حرفه‌ای و اجتماعی ظاهر شود.
شیوع اختلال شخصیت خودشیفته در زنان
براساس تحقیقات مختلف، اختلال شخصیت خودشیفته در مردان شایع‌تر از زنان است. با این حال، این اختلال در زنان نیز وجود دارد و ممکن است علائم آن در زنان به‌گونه‌ای متفاوت نمایان شود. زنان مبتلا به اختلال شخصیت نارسیست ممکن است به دلیل فشارهای اجتماعی و فرهنگی کمتر از مردان تشخیص داده شوند، زیرا بسیاری از رفتارهای خودشیفتگی در زنان ممکن است به‌طور اشتباه به‌عنوان ویژگی‌های مثبت یا نشان‌دهنده اعتماد به نفس بالا تعبیر شوند.
نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته در زنان کدامند؟
اگرچه ویژگی‌های اصلی اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیست در هر دو جنس مشترک است، اما در زنان خودشیفته ممکن است نشانه‌ها به‌گونه‌ای متفاوت و متناسب با نقش‌های اجتماعی و فرهنگی آن‌ها بروز یابد. در اینجا به برخی از نشانه‌های بارز اختلال شخصیت خودشیفته در زنان اشاره می‌کنیم:
نیاز به تایید و تحسین مستمر
زنان مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته یا زنان نارسیست معمولاً برای حفظ خودپنداره مثبت خود نیاز به تایید و تحسین افراطی از جانب از دیگران دارند. این نیاز به تحسین می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند ظاهر، استعدادها یا حتی نقش‌های اجتماعی دیده شود. آن‌ها ممکن است برای دریافت توجه مداوم از دیگران تلاش کنند و اگر این تاییدها به آن‌ها داده نشود، ممکن است به شدت ناراحت شوند.
تمرکز بیش از حد بر ظاهر
در بسیاری از موارد، زنان مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به‌ویژه در مورد ظاهر خود بسیار حساس هستند. این افراد ممکن است به شدت به پوشش و زیبایی خود اهمیت دهند و برای جلب توجه دیگران از این ویژگی‌ها استفاده کنند. برخی از زنان ممکن است به طور مداوم در جستجوی راه‌هایی برای برجسته کردن ظاهر خود باشند، چرا که برای آن‌ها تایید ظاهری بخش بزرگی از هویتشان است.
عدم همدلی و توجه به نیازهای دیگران
یکی از ویژگی‌های اصلی اختلال شخصیت خودشیفته، ناتوانی در همدلی با دیگران است. زنان مبتلا به این اختلال ممکن است در روابط خود ناتوان از درک احساسات و نیازهای دیگران باشند. این افراد به‌جای توجه به نیازهای همسر، فرزند یا دوستان خود، بیشتر به نیازها و خواسته‌های خودشان متمرکز هستند.
استفاده از دیگران به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف شخصی
زنان مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است افراد دیگر را به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف شخصی خود ببینند. این افراد ممکن است دیگران را از طریق جذابیت‌های ظاهری، اغواگری، قدرت یا نفوذ اجتماعی تحت تاثیر قرار دهند و به‌طور غیرمستقیم از آن‌ها برای برآورده ساختن نیازهای خود بهره‌برداری کنند.
مقاله پیشنهادی: نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی (BPD) یا بوردرلاین در مردان + پرسشنامه
حساسیت زیاد به انتقاد
این زنان معمولاً نسبت به انتقاد یا عدم تایید حساسیت بالایی دارند. حتی انتقادهای کوچکی که از آن‌ها می‌شود، می‌تواند باعث تحریک و واکنش‌های شدید و عصبی در آن‌ها شود. این حساسیت ممکن است منجر به رفتارهای تلافی‌جویانه یا قهر کردن شود.
افراط در خودستایی و برجسته‌سازی دستاوردها
زنان خودشیفته یا نارسیست ممکن است خود را افرادی خاص و برتر از دیگران معرفی کنند و در گفتگوهایشان به‌طور مداوم دستاوردها و موفقیت‌های خود را برجسته سازند. آن‌ها ممکن است تصور کنند که تنها افرادی برجسته و منحصر به فرد هستند و سایر افراد لایق توجه و احترام به اندازه آن‌ها نیستند.
سوء استفاده از روابط نزدیک و رمانتیک
در روابط نزدیک و رمانتیک، زنان مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است از موقعیت‌های خانوادگی یا اجتماعی بصورت هدفمند و برای دست‌یابی به خواسته‌های خود بهره‌برداری کنند. آن‌ها ممکن است به راحتی از دیگران برای برآورده ساختن نیازهای عاطفی یا مادی خود سوءاستفاده کنند و به‌ندرت به احساسات دیگران توجه کنند.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته در زنان
اختلال شخصیت خودشیفته مانند بسیاری از انواع اختلالات شخصیت، با استفاده از برخی از روشهای رواندرمانی به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، ممکن است قابل درمان باشد. اثربخشی درمان به همکاری بیمار، شدت علائم اختلال شخصیت خودشیفته و انتخاب درمانگر مناسب بستگی دارد. این درمان‌ها می‌توانند به فرد کمک کنند تا رفتارهای خودخواهانه خود را شناسایی کرده و یاد بگیرد که به دیگران توجه کند. همچنین، درمان می‌تواند به فرد کمک کند تا با انتقادات و احساسات منفی خود مقابله کرده و روابط سالم‌تری برقرار کند. برای آشنایی بیشتر با اختلال شخصیت به مقاله ” اختلال شخصیت چیست؟ انواع اختلال شخصیت و روشهای درمان آن” مراجعه کنید.
سخن پایانی
اختلال شخصیت خودشیفته در زنان می‌تواند در روابط فردی و اجتماعی مشکلات زیادی ایجاد کند. این اختلال با ویژگی‌هایی نظیر نیاز به تحسین، خودستایی، و عدم همدلی با دیگران شناخته می‌شود. شناخت دقیق‌تر این ویژگی‌ها می‌تواند به تشخیص و درمان این اختلال کمک کند. در صورتی که احساس می‌کنید خود، همسر یا پارتنرتان ممکن است به این اختلال مبتلا باشد، مشاوره و درمان‌های روانشناختی می‌توانند مفید باشند.
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
سوالات متداول
1- آیا اختلال شخصیت خودشیفته انواع مختلفی دارد؟
بله، اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) یا به اختصار NPD انواع مختلفی دارد و در پژوهش‌های روانشناسی، چند زیرنوع یا تیپ فرعی برای آن شناسایی شده است. این زیرنوع‌ها بر اساس ویژگی‌های رفتاری، هیجانی و دفاعی افراد مبتلا طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از مهمترین انواع اختلال شخصیت خودشیفته شامل خودشیفته آشکار، خودشیفته پنهان، خودشیفته بدخیم و خودشیفته اغواگر است.
2- آیا شخصیت خودشیفته در زنان قابل درمان است؟
بله، اختلال شخصیت خودشیفته در زنان قابل درمان است، اما روند درمان معمولاً زمان‌بر و چالش‌برانگیز است. بسیاری از افراد مبتلا، از جمله زنان، به‌طور طبیعی تمایلی به پذیرش مشکل خود ندارند و اغلب زمانی وارد درمان می‌شوند که با بحران‌های عاطفی یا شکست‌های ارتباطی مواجه شده‌اند. با این حال، اگر فرد انگیزه داشته باشد و به‌طور مداوم در جلسات درمانی شرکت کند، رواندرمانی بلندمدت (مانند طرحواره‌درمانی یا درمان‌های تحلیلی) می‌تواند به افزایش خودآگاهی، تنظیم بهتر هیجانات و رشد عزت‌نفس واقعی کمک کند. نوع خودشیفتگی در زنان معمولاً پنهان‌تر و هیجانی‌تر است و به همین دلیل، درمان‌های رابطه‌محور یا هیجان-محور معمولاً اثربخشی بیشتری دارند.
3- تفاوت میان عزت‌نفس واقعی و اختلال شخصیت خودشیفته در زنان چیست؟
تفاوت میان عزت‌نفس واقعی و خودشیفتگی در زنان در نوع ارتباط آن‌ها با خود و دیگران نهفته است. عزت‌نفس واقعی در زنان، حاصل شناخت واقع‌بینانه از خود، پذیرش نقاط قوت و ضعف، و احساس ارزشمندی مستقل از تأیید بیرونی است. این زنان می‌توانند با خود و دیگران رابطه‌ای صادقانه، همدلانه و پایدار داشته باشند. اما در خودشیفتگی، فرد ظاهری از اعتمادبه‌نفس را به نمایش می‌گذارد که اغلب پشت آن، احساس عمیق ناامنی، ترس از طرد و نیاز افراطی به تحسین پنهان شده است. زنان خودشیفته ممکن است بیش از حد به ظاهر، موفقیت یا جلب توجه دیگران اهمیت دهند، و در مواجهه با نقد یا نادیده گرفته شدن، به شدت آسیب‌پذیر و واکنشی شوند. به بیان ساده، عزت‌نفس واقعی ریشه در درون دارد، ولی خودشیفتگی نیازمند تأیید بیرونی مداوم است.
4- چگونه می‌توان خودشیفتگی پنهان را در زنان شناسایی کرد؟
شناسایی خودشیفتگی پنهان در زنان می‌تواند دشوارتر از نوع آشکار آن باشد، چون افراد مبتلا معمولاً ظاهری فروتن، حساس و حتی مظلوم دارند، اما در عمق وجودشان نیاز شدیدی به تأیید، خاص‌بودن و توجه دارند. در این زمینه باید به الگوهای رفتاری این افراد توجه کرد. همچنین کمک گرفتن از یک متخصص تشخیص و درمان اختلال شخصیت می‌تواند کمک کننده باشد.
