در زندگی ما انسان‌ها زمان‌هایی وجود دارد که احساس ناراحتی، اضطراب، افسردگی یا پریشانی داریم. در بعضی موقعیت‌های دیگر ممکن است احساس خوشحالی، هیجان و شادی داشته باشیم. مهم است که این تغییرات فکری، خلقی و از دست دادن علایق خود را با اختلال دو قطبی (Bipolar) اشتباه نگیریم. در اختلالات دوقطبی فرد بیمار بدون هیج علت دقیق و واضحی، انرژی و هیجانات بسیار بالایی را تجربه می‌کند و رفتارش به شدت تغییر می‌کند. این تغییرات خلقی در میزان فعالیت، برنامه خواب، رفتار و نحوه فکر کردن افراد به طور مستقیم تاثیرگذار است. توجه داشته باشید، با دنبال کردن جلسات درمانی و پیگیری مداوم، این بیماری را می‌توان تحت کنترل گرفت.
اختلال دو قطبی چیست؟
هیچ کدام از ما در روز حال و احساس یکسانی نداریم. اما تغییرات رفتاری و خلق و خویی که ناشی از اختلال دو قطبی است تاثیر قابل توجهی بر توانایی عملکردی ما دارد. بیماری دو قطبی یک نوع اختلال روانی است. این بیماری با تغییرات شدید خلقی همراه است. نام دیگر این اختلال حالت افسردگی – شیدایی است. افراد مبتلا به این بیماری در انجام کارهای روزانه خود دچار مشکل می‌شوند. این مشکلات در محل کار، فعالیت‌های فردی یا گروهی، قضاوت، خواب و روابط شخصی آنها تاثیر زیادی می‌گذارد.
همانطور که از نام این بیماری پیدا است، این اختلال دو حالت دارد. در قسمت بالا و پایین خط سلامت فکری دو منحنی دیده می‌شود. منحنی بالا قطب شیدایی یا مانیا و منحنی پایین قطب افسردگی نامیده می‌شود. به همین علت، نام این بیماری اختلال دو قطبی است. این اختلال جز اختلالات روانپزشکی است که معمولاً مدت طولانی ادامه دارند و حتی در مواردی مزمن و طولانی هم هستند.
انواع اختلال دو قطبی
بیماری دو قطبی در چهار نوع یک، دو، سیکلوتیمی و مختلط شناخته می‌شود. نوع یک این اختلال با تجربه حداقل یک بار دوران شیدایی یا افسردگی همراه است. این نوع اختلال دو قطبی زنان و مردان را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می‌دهد. اختلال نوع دوم که در زنان شایع‌تر از مردان است، دوره بیماری حداقل دو هفته طول می‌کشد. افراد مبتلا به این نوع اختلال حداقل یک دوره افسردگی شدید را تجربه می‌کنند. همچنین، ممکن است این افراد یک دوره هیپومانیک (شیدایی خفیف) را سپری کنند.
در اختلال نوع سه، سیکلوتیمی، فرد دچار دوره‌های هیپومانیک و افسردگی همزمان می‌شود. بازه زمانی این اختلال کمتر از دوره قبلی اما شدت آن بسیار بیشتر است. در اختلال نوع چهار یا حالت دو قطبی مختلط بیمار همزمان شیدایی و افسردگی را تجربه می‌کند. فرد بیمار در این نوع اختلال احساس غمگینی و ناامیدی پرشدت دارد.
علت رخداد بیماری دو قطبی چیست؟
عوامل ژنتیکی و محیطی نقش بسیار مهمی در ابتلا و تشدید این بیماری دارند. به عنوان مثال، ممکن است فردی عوامل خطر ژنتیکی را داشته باشد که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. اما اگر در یک محیط باثبات بزرگ شود، احتمال ابتلا به بیماری روانی جدی کاهش پیدا می‌کند.
وجود پدر و مادری با اختلال بیماری روانی جدی مانند اختلال دو قطبی باعث ابتلا فرزند به این بیماری می‌شوند. والدین مبتلا به بیماری‌های روانی به احتمال 1 به 3 این بیماری را به فرزندان خود انتقال می‌دهند. به یاد داشته باشید که هیچ عامل واحدی منجر به بروز بیماری‌های روانی مانند اختلال دو قطبی نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از عوامل مختلف باعث این اختلال می‌شوند.
راه‌های تشخیص بیماری دو قطبی در حوزه روانشناسی
تشخیص این بیماری در برخی از موارد بسیار دشوار است، زیرا گاهی فرد بدون پیشینیه بیماری خانوادگی و تنها با افسردگی ساده به دکتر مراجعه می‌کند. در این موارد اگر پزشک به اشتباه افسردگی تشخیص دهد و داروهای ضد افسردگی تجویز کند، فرد بیمار را وارد فاز مانیا و سطح انرژی بالا می‌کند. در این موارد ممکن است فرد بیمار از وضعیت خود راضی باشد اما اطرافیان با مشاهده وضعیت بیمار باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند تا درمان مناسب برای بیمار شروع شود. از مهم‌ترین راه‌های تشخیص این اختلال می‌توان به مصاحبه بالینی توسط روانپزشک و تست معتبر اشاره کرد. همچنین، ممکن است اطلاعات زیر توسط روانپزشک از بیمار در جلسه ویزیت پرسیده شود:
- سوابق فردی شخص بیمار در گذشته
- تاریخچه و سابقه بیماری خانوادگی فرد
- علائم و نشانه‌های فعلی بیمار
ممکن است فرد سالها درگیر این اختلال روانی باشد اما همیشه به عنوان افسردگی تک قطبی تشخیص داده شده باشد. بیماری‌های روانی که عموماً با بیماری شیدایی رخ می‌دهند و تشخیص آن را سخت می‌کند شامل موارد زیر است:
- وسواس
- پانیک اتک
- اختلال پرخوری
- اعتیاد
- اختلال شخصیت مرزی
مقاله پیشنهادی: « ضرورت مدیریت خشم | تاثیر کوچینگ بر خشم»
عوامل تشدیدکننده اختلال دو قطبی
از جمله عوامل تشدید کننده این اختلال به عدم دریافت درمان به موقع یا قطع خودسرانه داروها می‌توان اشاره کرد. در غیر این صورت، تعداد رخداد این بیماری در آینده بیشتر و وخیم‌تر می‌شود. هر کدام از دوره‌های بیماری دو قطبی به ترتیب خاصی اتفاق نمی‌افتد و قابل پیش‌بینی نیستند. این امکان وجود دارد که بین هر دوره سالها فاصله باشد. خوب است بدانید که با گذر زمان و پیر شدن فاصله دوره‌ها بهم بیشتر و نزدیک‌تر می‌شود.
در بانوان این بیماری خودش را در دوران بارداری یا پس از زایمان به عنوان افسردگی بعد از زایمان بروز می‌دهد. توصیه می‌شود با مشاهده نشانه‌هایی از افسردگی پس از زایمان به پزشک مراجعه کنید تا نوع افسردگی تشخیص داده شود. بانوانی که سابقه بیماری دوقطبی یا Bipolar دارند ممکن است در دوران یائسگی دوره‌هایی از افسردگی را تجربه کنند یا در دوره‌های بیماری‌شان تسریع شود. این اختلال به صورت ژنتیکی در فرد بیمار وجود دارد و عوامل بیرونی باعث بروز آن می‌شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- شکست عشقی
- مصرف مواد اعتیادآور
- استرس شدید
- از دست دادن عزیزان
روش‌های درمان بیماری دو قطبی
از جمله بهترین روش‌های درمان بیماری دو قطبی می‌توان به استفاده از داروهای تثبیت کننده خلق اشاره کرد. داروهایی مانند والپرات سدیم، لیتیم، کاربامازپین، لاموتریژین و غیره با توجه به تشخیص پزشک و فاز بیماری تجویز می‌شوند. همچنین، از ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی هم استفاده می‌شود. در صورتی که پزشک داروی لیتیم را تجویز کند، هر چند ماه یک بار آزمایش خون هم برای بیمار تجویز می‌شود. به یاد داشته باشید، بدون دستور پزشک هرگز داروهای خود را قطع نکنید و در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی دارویی مشکل خود را با پزشک در میان بگذارید.
بد نیست بدانید، این اختلال در صورت انجام اقدامات درمانی به موقع و صحیح توسط پزشکان متخصص، حتی در موارد بیماری حاد قابل کنترل است. به این ترتیب، اشخاص با این اختلال می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. جالب است بدانید که بسیاری از افراد موفق دنیا به این بیماری دچار هستند. این افراد سطح انرژی بالا، خلاقیت، عملکرد اجتماعی بالا و اعتماد به نفس زیادی دارند. در نتیجه، این بیماری به آنها در بعضی جنبه‌های زندگی کمک می‌کند.
جمع‌بندی
در این مطلب با بیماری دو قطبی، علائم، درمان و علت این بیماری آشنا شده‌ایم. شما برای تشخیص به موقع این اختلال باید در اسرع وقت با دیدن نشانه‌ها و علائم غیرعادی به پزشک مراجعه کنید. تشخیص این بیماری در مراحل اولیه کمک زیادی به روند درمان بیمار می‌کند و باعث ایجاد نتیجه مطلوب در او می‌شود. به خاطر داشته باشید، حتما تشخیص دقیق بیماری و ریشه‌یابی آن را به عهده دکتر متخصص بگذارید. فراموش نکنید که سهل‌انگاری در درمان اختلال دو قطبی باعث خلق خطرات و افزایش شدت و طول درمان بیمار می‌شود.
