احتمالاً با افرادی در خانواده یا محل کار مواجه شده باشید که همیشه برای کار یا رویدادهای مهم تاخیر دارند. معمولاً اولویت‌بندی، شروع و اتمام کارها برای آنها مشکل است یا بی‌نظم و بی‌قرار هستند. گاهی این اشخاص هنگام مطالعه در تمرکز مشکل دارند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود. معمولاً این افراد درگیر اختلال بیش فعالی یا ADHD هستند و خود اطلاعی از آن ندارند. اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی محدود به کودکان نیست. در سی تا هفتاد درصد موارد نشانه‌های بیش‌فعالی در بزرگسالان ادامه پیدا می‌کند. علاوه بر این، در بعضی افراد هم علائم ADHD در کودکی قابل‌تشخیص نیست و در بزرگسالی نشانه‌های واضح‌تری بروز پیدا می‌کند. در این مقاله، اختلال ADHD، نشانه‌ها و دلایل بروز آن را بررسی کرده و راههای درمان آن را مرور می‌کنیم.
بیش‌فعالی(ADHD) در بزرگسالان چیست؟
اختلال بیش‌فعالی/ کمبود توجه (ADHD) در بزرگسالان یکی از مشکلات شایع سلامت روان است. در این اختلال فرد از مشکلاتی چون اختلال در توجه و تمرکز، بیش‌فعالی، مشکل در ادامه کارها و رفتار تکانشی رنج میبرد. این علایم به طور مداوم در زندگی فرد دیده می‌شوند. ADHD در بزرگسالان باعث ایجاد روابط فردی ناپایدار، ضعف در عملکرد شغلی، اعتماد به نفس پایین، افسردگی مزمن و مشکلات دیگر می‌شود. علائم بیش فعالی در بزرگسالان معمولاً از اوایل کودکی و زیر 12 سال شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. در بعضی موارد، این اختلال را تا زمانی که فرد به سن بلوغ نرسد نمی‌توان شناسایی کرد. علائم این اختلال در بزرگسالان به اندازه کودکان واضح نیست. نشانه‌های مربوط به بیش‌فعالی ممکن است به مرور زمان در بزرگسالان کمتر شود، اما تکانشگری، بی‌قراری و مشکل در توجه همچنان ادامه خواهند داشت.
بیش‌فعالی در بزرگسالان چه علائمی دارد؟
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال ADHD، از ابتلا به آن آگاه نیستند. انجام کارهای روزمره برای چنین افرادی معمولاً چالش‌برانگیز است. در این افراد ممکن است تمرکز بر روی یک کار و اولویت‌بندی کارها دشوار باشد. این امر باعث از دست رفتن ضرب‌الاجل‌ها، فراموشی جلسات یا برنامه‌های اجتماعی آنها می‌شود. بی‌حوصلگی در صف انتظار حین رانندگی در ترافیک، نوسانات خلقی و طغیان خشم، همگی می‌توانند نتیجه ناتوانی در کنترل تکانه‌ها باشند. علائم بیش فعالی در بزرگسالان میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشند. بعضی از این علایم شامل موارد ذیل هستند:
- مشکل در کنترل خشم
- رفتارهای تکانشی
- تصمیم‌گیری لحظهای و بدون فکر
- بروز دادن افکار بی‌ادبانه یا توهین‌آمیز
- بی‌نظمی
- ضعف در مهارت مدیریت زمان
- عدم تمرکز روی یک کار
- ناتوانی در انجام چند کار همزمان
- فعالیت بیش از حد یا بی‌قراری
- برنامه‌ریزی ضعیف
- تحمل کم در زمان ناامیدی
- نوسانات خلقی مکرر
- مشکلات پیگیری و تکمیل وظایف
- مشکل در مقابله با استرس
- عدم موفقیت در کار یا تحصیل
- رانندگی خطرناک
- مشکل در دوست‌یابی یا حفظ دوستان
- مشکل در حفظ روابط کاری و عاطفی
تفاوت افراد عادی و افراد بیش‌فعال ( ADHD) در بزرگسالی چیست؟
بیشتر افراد در مقطعی از زندگی خود نشانه‌هایی مشابه علائم ADHD را تجربه می‌کنند. اما اگر این مشکلات فقط در بزرگسالی دیده شوند، پایدار نباشند و در گذشته تنها گاهی اتفاق افتاده باشند، احتمالاً علایم ابتلا به بیش فعالی در بزرگسالان نیستند. در این اختلال علائم به قدری شدید هستند که مشکلات مداومی در بخش‌های مختلف زندگی شخص به وجود می‌آورند. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD با افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری ـ جبری، مصرف سیگار و مصرف مواد اعتیادآور هم دست و پنجه نرم می‌کنند، اما این اختلال ممکن است بدون وجود علایم دیگر اختلالات هم دیده شود. به همین دلیل تشخیص اختلال ADHD در بزرگسالان پیچیده بوده و نیازمند مراجعه به روان پزشک یا روانشناس بالینی متخصص است.
مقاله پیشنهادی: «تله‌های زندگی یا تله‌های شخصیتی چیست؟ 10 نوع تله زندگی»
عوامل بیش‌فعالی در بزرگسالان
دلیل قطعی برای به وجود آمدن اختلال ADHD مشخص نیست. محققین تصور می‌کنند ترکیبی از عوامل مختلف زیر میتواند باعث ابتلا به بیش‌فعالی شوند.
- ژنتیک
ژنتیک یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در این اختلال شناسایی شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که والدین، خواهران و برادران افراد مبتلا به ADHD بیشتر در معرض ابتلا به ADHD قرار دارند.
- عملکرد و ساختار مغز
تحقیقات نشانگر این است که ممکن است مناطق خاصی از مغز افراد مبتلا به ADHD در مقایسه با افراد عادی کوچکتر یا بزرگتر باشد. همچنین، در این افراد ممکن است سطح انتقال دهنده‌های عصبی در مغز متعادل نباشد یا مواد شیمیایی مغزی عملکرد خود را به درستی انجام ندهند.
- گروههای در معرض خطر
برخی از افراد و گروههای خاص بیشتر در معرض خطر بیش فعالی در بزرگسالان هستند، از جمله این افراد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- نوزادان نارس (قبل از هفته 37 بارداری) یا کم وزن
- مبتلایان به صرع
- افراد با آسیب مغزی در رحم یا پس از آن
تشخیص ADHD در بزرگسالان
معمولاً بیشتر افراد مبتلا به بیش‌فعالی برای مشکلات دیگری مانند اضطراب یا افسردگی به پزشک مراجعه می‌کنند. ضعف و مشکلات کاری یا درگیری‌های زناشویی میتواند از علائم بیش‌فعالی بزرگسال باشد. در مورد اینکه آیا علائم تشخیص‌گذاری بیش‌فعالی در کودکان و نوجوانان برای بزرگسالان هم صادق است یا نه؛ اختلاف نظر وجود دارد. این مسئله تشخیص ADHD در بزرگسالان را سخت‌تر کرده است. در بعضی موارد، اگر فردی پنج مورد یا بیشتر از علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی یا تکانشگری را داشته باشد، ممکن است مبتلا به ADHD تشخیص داده شود. برخی از متخصصان سلامت روان برای ارزیابی ADHD از آزمون‌های عصبی روانشناختی استفاده می‌کنند. گاهی استفاده از آزمون‌های زمان‌بندی شده و مبتنی بر رایانه، میتواند مشکلات توجه و مهارت‌های حل مسئله را به خوبی ارزیابی کند. همچنین، پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا مطمئن شود عوامل دیگری باعث به وجود آمدن علائم بیش فعالی نباشند. گفت و گو با فرد یا خانواده، مصاحبه یا دریافت گزارش از افراد مهم زندگی فرد مانند همسر، دوست، همکاران و غیره هم در روند تشخیص موثر هستند.
راههای درمان بیش‌فعالی در بزرگسالان
درمان بیش فعالی در بزرگسالان مشابه درمان در کودکان است. این درمان شامل استفاده از دارو، مشاوره روانشناختی (رواندرمانی) و درمان سایر بیماری روانی به وجود آمده همراه با ADHD می‌شود. استفاده ترکیبی از راههای درمان بیش‌فعالی بزرگسالان یعنی هر دو روش دارو و رواندرمانی معمولاً بهترین راه درمان است.
- درمان دارویی
داروهای مختلفی برای درمان اختلال بیش‌فعالی تجویز می‌شود. خوردن دارو این اختلال را درمان نمی‌کند اما به فرد کمک می‌کند تمرکز بهتر، تکانشگری کمتر و آرامش بیشتری داشته باشد. به این ترتیب، فرد میتواند مهارت‌های جدیدی یاد گرفته و برای آنها تمرین کند. نحوه مصرف دارو و زمان قطع آن توسط متخصص روانپزشکی تعیین می‌شود.
- رواندرمانی
علاوه بر مصرف دارو، برخی از انواع رواندرمانی میتواند در درمان بیش فعالی بزرگسالان موثر باشد. همچنین، این روش‌ها برای درمان مشکلاتی مثل اختلالات رفتاری یا اضطراب که با ADHD به وجود می‌آید نیز موثر است. بعضی از روان‌درمانی‌های مورد استفاده در درمان ADHD شامل موارد ذیل هستند:
- آموزش روانی
در این روش فرد حین کسب اطلاعاتی در مورد بیماری، آموزش‌های لازم برای مدیریت برخی از مشکلات ناشی از بیش‌فعالی را یاد می‌گیرد.
- رفتار درمانی
در این درمان، با استفاده از روش‌های رفتاردرمانی مثل تشویق، محدودسازی، مدیریت مشروط و غیره به فرد مبتلا کمک می‌شود تا علایم ناشی از ADHD را کاهش داده و سبک رفتاری جدیدی را در زندگی آغاز کند.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
بسیاری از افراد مبتلا به بیش‌فعالی در روابط اجتماعی خود ضعف دارند. این افراد با آموزش مهارت‌های اجتماعی و شرکت در موقعیت‌های ایفای نقش، یاد می‌گیرند که چگونه به نحو موثرتری در موقعیت‌های اجتماعی رفتار کنند.
در این روش درمانگر سعی می‌کند دیدگاه فرد را در مورد یک موقعیت تغییر دهد که به نوبه خود باعث تغییر در رفتار او می‌شود. این درمان به صورت فردی یا گروهی انجام می‌شود.
- داشتن رژیم غذایی مناسب
افراد مبتلا به بیش فعالی در بزرگسالان باید از رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنند.
- مصرف مکملها
فواید مصرف مکمل‌هایی مانند امگا 3 و امگا 6 در برخی مطالعات برای افراد مبتلا به ADHD تایید شده است. اما در خصوص نحوه و میزان مصرف این مکملها باید با پزشک متخصص مشورت شود.
جمع‌بندی
همانگونه که گفته شد بیش‌فعالی در بزرگسالان نیز وجود دارد و مختص کودکان نیست. عدم درمان این اختلال میتواند آسیب‌های بسیاری در زندگی شخصی و اجتماعی افراد به دنبال داشته باشد. همانطور که در این مقاله بیان شد بسیاری از افراد بدون اطلاع از ابتلا به این اختلال با عوارض آن دست و پنجه نرم می‌کنند و زندگی سختی را تجربه می‌کنند. شما با مطالعه این مطلب با علائم و نشانه‌های این اختلال آشنا شده‌اید و در صورت مشاهده این علایم در خود و اطرافیانتان می‌توانید برای درمان و بهبود زندگی خود اقدام کنید.
