رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست؟

 رفتار درمانی شناختی که به آن CBT هم می‌گویند، یک رویکرد روان‌درمانی و مشاوره است. این رویکرد کاربرد زیادی داشته و استفاده از تکنیک‌­های آن در جلسات مشاوره از محبوبیت بالایی میان روانشناسان و مشاوران برخوردار است. برای آگاهی از رفتار درمانی شناختی در این مقاله سعی شده تا اطلاعاتی درباره واقعیت­‌های درمانی و اثربخشی آن ارائه شود.

تعریف رفتار درمانی شناختی

رفتاردرمانی شناختی معادل Cignitive-Behavioral Therapy یا CBT است. این روش یکی از موثرترین درمان‌های روانشناسی محسوب می‌­شود. این درمان در واقع حاصل تلفیق دو رویکرد بزرگ علم روانشناسی یعنی نظریه رفتارگرایی و نظریه شناختی، برای درمان مشکلات روانی است. از زمان کاربرد این درمان یعنی در حدود نیم قرن اخیر شاهد اثربخشی روزافزون آن در درمان اکثر اختلالات روانی بوده­‌ایم. این رویکرد درمانی در حال حاضر از طرف برخی از مجامع علمی مثل انجمن روانشناسی آمریکا به عنوان یک رویکرد مبتنی بر شواهد و موثر برای درمان بسیاری از اختلالات روانی، شناخته شده است.

CBT چه ویژگی­‌هایی دارد؟

رفتار درمانی شناختی یک روش روان‌درمانی و مشاوره است که از طریق صحبت کردن با مراجع صورت می‌گیرد. این درمان چندین ویژگی مهم دارد که آن را از سایر درمان‌ها متمایز می‌کند.

1. دارای یک ساختار مشخص است.
2. هدفمند است و متمرکز بر مشکل مراجع است.
3. کوتاه مدت است.
4.  پیشرفت مراجع به صورت عینی ارزیابی می‌شود.
5. مبتنی بر انجام یک سری تکالیف است.
6.  دارای تمرینات ویژه برای پیشگیری از عود مشکلات است.
7.  دارای ماهیتی مشارکتی بوده و درمانگر و مراجع هر دو در جلسه فعال هستند و برای حل مشکل تلاش می­‌کنند.
8.  در خصوص برخی از مسائل زندگی مهارت­‌هایی به فرد آموزش داده می‌شود.

رفتار‌درمانی شناختی یا CBT برای درمان چه اختلالاتی کمک کننده است؟

این درمان به دلیل ماهیت پرداختن همزمان به افکار، احساسات و رفتارها، برای طیف وسیعی از اختلالات روانشناختی مثل افسردگی، اضطراب، وسواس فکری و عملی، اعتیاد و غیره؛ به عنوان درمان خط اول محسوب می‌شود. همچنین رفتاردرمانی شناختی از معدود روش‌هایی است که از آن برای درمان اختلالاتی که پایه زیستی دارند مثل دوقطبی، اسکیزوفرنیا و حتی مسائل جسمانی مثل کمردرد مزمن، میگرن و غیره؛ استفاده می­‌شود.

فرآیند رفتار‌درمانی شناختی چگونه است؟

رفتار درمانی شناختی یا CBT یک فرآیند درمانی کاملاً مشخص دارد. بدین صورت که مراجع از بدو ورود به فرآیند مشاوره و روان‌درمانی مورد ارزیابی قرار گرفته و اهداف درمان مشخص می­شود. در جلسات بعدی طبق اهداف از پیش مشخص شده و اتفاقاتی که در خلال جلسات برای فرد می­افتد، درمان ادامه می یابد. در هر جلسه سعی می شود علاوه بر اینکه به اصلاح افکار ناکارآمد و سوگیری‌های ذهنی مراجع پرداخته شود، آموزش‌هایی مناسب با نیاز مراجع نیز ارائه شود. در جلسات رفتاردرمانی شناختی ممکن است از مراجع خواسته شود تا تکالیف مرتبط با اهداف درمان را نیز انجام دهد.

در رفتار‌درمانی شناختی یا CBT چه مسائلی مورد بررسی و تغییر قرار می‌گیرد­؟

هدف اصلی این درمان ایجاد تغییر در زندگی فرد از طریق اصلاح شیوه اندیشیدن، احساس کردن و رفتار است. از جمله مهمترین مسائلی که در رفتاردرمانی شناختی به آن پرداخته می­شود، بررسی مشکلات واقعی زندگی فرد، دلایل بروز این مشکلات، افکار مرتبط با این مشکلات، احساسی که فرد نسبت به این مشکلات دارد پرداختن به واکنش های رفتاری وی است. از این طریق درمانگر یا مشاور به مراجع کمک می­کند که انگیزه­‌های فکری ناکارآمد و غیرمنطقی خود را تشخیص دهد و با کاربرد تکنیک­‌هایی در صدد تغییر آن برآید. این کار از طریق تمریناتی که در جلسه انجام می‌­شوند، برای فرد تسهیل می­‌شود.

فلسفه زیر بنایی تغییر در رفتاردرمانی شناختی یا CBT چیست؟

رفتار درمانی شناختی با بهره گیری از یافته‌­های تحقیقات در حوزه علوم شناختی، رفتاری و آسیب‌شناسی روانی نشان داد که اساس شکل‌گیری مشکلات روانی و اختلالات هیجانی باورهای نادرست و طرز فکر ناکارآمد افراد است. طوری که این باورها و افکار در زمان بروز یک رویداد خاص فعال شده و به دلیل ناکارآمد بودن، هیجان‌­ها و رفتاری ناکارآمد را نیز موجب می‌شود. بر این اساس فلسفه تغییر در رفتار درمانی شناختی مبتنی بر شناسایی افکار غیرمنطقی، اصلاح باورهای نادرست، مدیریت رفتارهای حاصل از این افکار و مهارت آموزی برای زندگی به سبک جدید است.

آیا رفتار‌درمانی شناختی یا CBT انواع مختلفی دارد؟

رفتار درمانی شناختی فقط یک روش خاص درمانی نیست. این رویکرد در نیم قرن اخیر شاهد تحولات زیادی بوده و روش‌های مختلف درمان بر اساس آن شکل گرفته است. رویکردهای درمانی مختلفی چون رفتاردرمانی (Behavioral Therapy)، شناخت درمانی (Cignitive Therapy)، رفتاردرمانی عقلانی ـ هیجانی (Rational-Emotive Behavior Therapy)، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (Mindfulness Based Cognitive Therapy )، رفتاردرمانی دیالکتیکی (Dialectical Behavior Therapy)، درمان فراشناختی (Meta Cignitive Therapy)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، طرحواره درمانی (Schema Therapy)، درمان آموزش تنظیم عاطفه (Affect Regulation Therapy) وغیره در واقع انواعی از رفتاردرمانی شناختی هستند.

مقاله پیشنهادی: «تله‌های زندگی یا تله‌های شخصیتی چیست؟ 10 نوع تله زندگی»

در پایان باید اذعان داشت که با ظهور رفتار درمانی شناختی و انجام تحقیقات در خصوص اثربخشی آن، افق جدیدی در درمان اکثر اختلالات روانی گشوده شده است. برخی روانشناسان و مشاوران کشور ما نیز پا به پای مجامع علمی دنیا از این رویکرد برای درمان مشکلات روانی مراجعه‌کنندگان به مراکز استفاده می­کنند. نکته قابل توجه در خصوص رفتاردرمانی شناختی این است که درمانهای مبتنی بر این رویکرد از قابلیت اجرا به صورت آنلاین برخوردار هستند. لذا مراجعین می­توانند از طریق مشاوره و روان‌درمانی آنلاین از خدمات رفتاردرمانی شناختی برای بهبود مشکلات خود استفاده کنند. در صورت داشتن هر گونه اطلاعات بیشتر در این زمینه و یا برای درمان و بهبود مسائل خود می­‌توانید با دکتر امینی در ارتباط باشید.