تله‌های زندگی چیست؟ 11 نوع تله زندگی + دانلود پرسشنامه تله‌های زندگی

 شاید شما هم جزو آن دسته از افرادی باشید که به دنبال تغییر و تحول در زندگی خود هستند، اما هرچه تلاش می­‌کنند نمی­توانند موفق ­شوند. این امر قطعاً فقط به خاطر تنبلی، مشغله زیاد، نداشتن تجربه و هوش پایین نیست، چرا که در بسیاری از افراد علی­رغم تلاش‌­های پیاپی باز هم تغییری در زندگی اتفاق نمی‌­افتد. اگر دنبال دلیل عدم موفقیت در زندگی‌­تان هستید و احساس می­‌کنید یک جای کار می­لنگد، بد نیست با این مقاله همراه ما باشید. در این مقاله سعی داریم مفهوم تله ذهنی یا طرحواره را توضیح داده و تشریح کنیم که چگونه تله­‌های ذهنی ما را گیر انداخته و باعث بروز مشکلات تکراری در زندگی­‌مان می­‌شوند.

تعریف تله‌های ذهنی

 تله­‌ها‌ی ذهنی که به آنها طرحواره­‌های ذهنی یا طرحواره­‌های ناسازگارانه هم گفته می­‌شود در واقع الگوهای فکری، احساسی یا رفتاری هستند که از دوران کودکی در فرد شکل گرفته و در تمامی موقعیت‌ها و جنبه­‌های مختلف زندگی همراه وی می‌­باشند. تله‌­ها‌ی ذهنی بر اساس تجربیاتی که فرد در کودکی، در محیط خانه و در تعامل با اعضای خانواده داشته ـ و در برخی موارد بر اساس ژنتیک ـ شکل می­‌گیرند. بطور کلی، تله‌­ها‌ی ذهنی با تاثیر فراگیری که بر نحوه فکر کردن، احساس کردن و عمل کردن ما دارند، تمامی جنبه‌های زندگی ما را تحت‌­الشعاع خود قرار می‌­دهند. به طور طبیعی اگرچه تله­‌های ذهنی موجب آمادگی ذهن برای واکنش به محیط در فرد می­‌شوند، اما گاهی به دلیل ماهیت افراطی و سوگیرانه‌­ای که پیدا می­‌کنند ممکن است باعث آشفتگی فرد شده و وی را در روابط، افکار و احساسات منفی تکراری و آسیب­‌زننده گرفتار کنند. پس تله­‌های ذهنی در عین حالی که می‌­توانند سازگارانه باشند، ممکن است به صورت مخرب درآمده و یک حالت افراطی و ناسازگانه به خود بگیرند.

تله­‌های ذهنی چه ویژگی‌هایی دارند؟

   اگرچه تله‌های ذهنی انواع مختلفی دارند اما همگی دارای شباهت‌های اساسی و بنیادین با یکدیگر دارند. این شباهت­‌ها شامل موارد زیر هستند:

• اغلب تله‌های ذهنی در کودکی شکل می‌گیرند.
• تله‌های ذهنی روی اغلب جنبه‌های زندگی فرد از جمله روابط، عزت نفس، مسائل کاری و غیره تأثیر منفی دارند.
• تله‌های ذهنی، ماهیت آسیب‌زننده دارند.
• طرحواره‌­های ذهنی خلق فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در طول زمان ممکن است باعث بروز اضطراب، افسردگی و بی­ثباتی در فرد شوند.
• تله­‌های ذهنی تکرار شونده هستند و در موقعیت‌های مختلف، احساسات و رفتارهای تکراری را در فرد برمی‌انگیزند.
• طرحواره‌­ها اغلب، مغایر با واقعیت هستند و تصویر سیاه و سفیدی از زندگی در ذهن فرد ایجاد می‌کنند.
• تله­‌های ذهنی فرد را مستعد تجربه هیجانات منفی می‌کنند.
• تله‌­های ذهنی ریشه­دار و عمیق بوده و تاثیر پایداری در زندگی فرد دارند.

تله‌­های ذهنی چگونه شکل می‌گیرند؟

 طبق شواهد علمی موجود، در شکل‌گیری تله‌های ذهنی، هر دو عامل ژنتیک و محیط دخیل هستند. اما به نظر می‌رسد، نقش محیط بسیار پررنگ­تر باشد. در واقع فرض بر این است که تله‌های ذهنی، عمدتاً از رفتاری که والدین یا همسالان با ما با داشتند، نشأت می‌گیرد. رفتاری که در کودکی با ما شده، نحوه‌­ی توجه‌ی که به نیازهای ما شده و شکل ارتباطی که اطرافیان با ما داشته‌اند؛ همه و همه در شکل‌گیری تله‌های ذهنی مؤثرند. بطور کلی چندین عامل محیطی زیر می­‌توانند در شکل‌­گیری تله­‌ها یا طرحواره‌­ها نقش کلیدی داشته باشند:

• بزرگ شدن در محیطی مملو از فقدان، بی ثباتی و احساس عدم امنیت؛ افرادی که یکی از اعضای خانواده یا یکی از عزیزان خود را در کودکی به دلیل فوت از دست می‌دهند، یا به دلیل سفر، بیماری و غیره مدتی تنها می­‌مانند، ممکن است همیشه یک احساس فقدان و ناامنی داشته باشند.
• داشتن والدین سو استفاده گر یا والدین بی توجه؛ والدینی که نسبت به کودک و نیازهای او بی توجه هستند و نیازهای خودشان را در اولویت می‌گذارند ممکن است به شکل‌­گیری تله­‌های ذهنی در کودک کمک کنند.
• داشتن والدین متوقع و والدین همیشه ناراضی نیز یکی از عوامل ایجاد تله­‌های ذهنی است.
• وجود مشاجره و دعوای همیشگی در محیط خانواده نیز می­تواند به شکل­‌گیری تله­‌ها منجر شود.
• زندگی با والدینی که بیش از حد حمایت کننده هستند و به کودک اجازه‌ی عمل مستقلانه نمی‌دهند موجب شکل­‌گیری برخی تله­‌ها می­‌شود.

انواع تله‌های ذهنی کدام‌اند؟

 بر اساس نظریه طرحواره­‌درمانی جفری یانگ (Jeffrey E. Young)، هجده طرحواره ناسازگارانه یا تله ذهنی معرفی شده است. با توجه به اهمیت تاثیرگذاری که این تله­‌ها بر ذهن دارند، یازده طرحواره یا تله ذهنی به عنوان تله‌های ذهنی مهم انتخاب شده­‌اند که به ترتیب اولویت به توضیح آنها پرداخته می­‌شود.

• تله‌ی ذهنی رهاشدگی

طرحواره‌‌ یا تله ذهنی رهاشدگی این فکر و احساس ناخودآکاه را در فرد ایجاد می‌کند که ممکن است کسانی که دوست­شان دارد را به خاطر مرگ، عدم وفاداری و غیره از دست بدهد. چنین افرادی مدام فکر می­‌کنند که در نهایت به تنهایی و بی پنهایی دچار می­‌شوند.

• تله‌ی ذهنی بی‌اعتمادی

تله‌­ی ذهنی بی­‌اعتمادی نوعی الگوی فکری است که در آن فرد مدام در این ترس به سر می‌برد که مبادا دیگران به او صدمه بزنند، به او نارو بزنند و دروغ بگویند. چنین تله‌ی ذهنی باعث می‌شود فرد مدام از دیگران کناره­‌گیری کند و به گونه افراطی از صمیمی شدن بترسد.

• تله‌ی ذهنی وابستگی

فردی که تله‌ی ذهنی وابستگی دارد مدام احساس می‌کند که برای انجام کارهایش به دیگران نیازمند است و بدون کمک دیگران قادر نخواهد بود از پس خودش بربیاید.

• تله‌ی ذهنی محرومیت هیجانی

افرادی که طرحواره‌ محرومیت هیجانی را دارند، احساس می‌کنند به اندازه‌ی کافی دوست داشته نمی‌شوند و اطرافیانشان آنها را درک نمی‌کنند و هنگام سختی و مشکلات کسی حاضر نیست به آنها کمک کند.

مقاله پیشنهادی: طرحواره درمانی چیست و چه کاربردی دارد؟

• تله‌ی ذهنی طرد اجتماعی

افرادی که این تله‌ی ذهنی را دارند، حس می‌کنند با دیگران متفاوت هستند، در گروه‌های مختلف اجتماعی خود را متعلق به آن گروه و اجتماع نمی‌دانند و تمایل به انزوا دارند.

• تله‌ی ذهنی نقص و شرم

این تله‌ی ذهنی، این احساس را به فرد می‌دهد که یک عیب یا ایراد اساسی دارد و احساس ارزشمندی و دوست داشتنی بودن نمی‌کند.

• تله‌ی ذهنی شکست

افرادی که تله‌ی ذهنی شکست دارند، حتی در صورت به دست آوردن موفقیت‌ها و دستاوردهای قابل توجه، از درون احساس شکست و حقارت می‌کنند. این افراد به طور کلی نسبت به شکست، انتقاد و تحقیر شدن بسیار حساس و آسیب پذیر هستند.

• تله‌ی ذهنی اطاعت

افرادی که این تله‌ی ذهنی را دارند، همواره سعی در برآوردن نیازها و خواسته‌های دیگران دارند و نیازهای دیگران را نسبت به نیازهای خودشان در اولویت قرار می­دهند.

• تله‌ی ذهنی استحقاق

افرادی که این طرحواره را دارند، فکر می‌کنند نسبت به سایر افراد، برتری و امتیاز ویژه‌ای دارند، در نتیجه باید همه چیز مطابق میل آنها باشد و تمامی افراد، مطابق میل و خواسته‌ی او عمل کنند.

• تله‌ی ذهنی معیارهای سخت‌گیرانه

افرادی که تله‌ی ذهنی معیارهای سخت­گیرانه را دارند، در همه‌ی جنبه‌های زندگی خود معیارها و ملاک‌های سفت و سختی دارند و اهمیت زیادی به پول، موفقیت، زیبایی، موقعیت اجتماعی و سایر مسایل زندگی می‌دهند و برای به دست آوردن آنها هرکاری می‌کنند.

• تله‌ی ذهنی آسیب‌­پذیری

این طرحواره، با این احساس همراه است که دنیا جای ناامنی است و فرد مدام نگرانی و انتظار بروز فاجعه و یک اتفاق ناگوار در زندگی را دارد.

خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت

آیا تله‌های ذهنی قابل تغییر هستند؟

 با توجه به اینکه طرحواره‌­ها یا تله‌های ذهنی از زمان کودکی شکل گرفته، روی تمامی جنبه‌های زندگی ما تأثیر داشته و نفوذ زیادی روی تمامی کارها، انتخاب‌ها، روابط و احساساتمان دارند؛ از این رو تغییر آنها کار دشوار و زمان‌بری به نظر می‌رسد. اما با کمک گرفتن از یک متخصص و روان­‌درمانگری که طرحواره‌ها را می‌شناسد، می‌توان در مسیر درمان و تغییر تله‌های ذهنی قرار گرفت. در فرایند طرحواره‌­درمانی، اولین و مهم‌ترین قدم در تغییر تله‌های ذهنی شناخت دقیق آنهاست. آگاهی از اینکه کدام طرحواره یا تله‌ی ذهنی روی رفتارهای ما اثر می‌گذارد بینش شگرفی به ما می‌دهد و کار را برای تغییر تله‌های ذهنی راحت‌تر می‌کند. به کمک طرحواره‌­درمانگر، درد و رنجی که ناشی از تله‌ی ذهنی ما است و از کودکی همراه خود داشته‌ایم را حس می‌کنیم و با خودمان و احساساتمان همدلی می‌کنیم. در واقع، آگاهی و ارتباط با منشأ و ریشه­‌ی تله‌های ذهنی، همدلی و پذیرش رنجی که در آن هستیم؛ مقدمه‌ای برای تغییر و به دست آوردن بینش جدید و دستیابی به روش‌های جدید و جایگزین برای فکر کردن، احساس کردن و رفتار است.

چگونه می‌توانیم از تله های ذهنی خود آگاه شویم؟

 تله‌های ذهنی به دلیل عمق و نفوذی که در باورها، افکار و احساسات ما دارند، به سختی قابل تشخیص و شناسایی هستند. توجه کردن به شکست‌های عاطفی، مشکلات ارتباطی، ناراحتی‌ها، مشکلاتی که به نظر می‌رسد مدام در موقعیت‌های مختلف برای ما تکرار می‌شوند و علی رغم تلاش زیاد موفق به حل آنها نبوده‌ایم، می‌توانند به ما در شناسایی طرحواره­‌ها یا تله‌های ذهنی‌مان کمک کنند. علاوه بر این، استفاده از پرسشنامه­‌های گوناگون بررسی طرحواره­‌ها، مثل پرسشنامه‌ی ۲۲ آیتمی که جفری یانگ (مبدع طرحواره­‌درمانی) آن را طراحی کرده است نیز می‌­تواند در شناسایی تله­‌های ذهنی کمک کننده باشد. این پرسشنامه با بررسی ابعاد مختلف شخصیت، طرحواره‌های ناسازگار افراد را مشخص می‌کند و نتایج پرسشنامه وجود مشکل در هر یک از تله‌های ذهنی را نشان می‌دهد که البته به تفسیر و بررسی یک متخصص روانشناسی بالینی مسلط به طرحواره­‌درمانی نیاز دارد.  

آیا طرحواره درمانی با هدف تغییر تله­‌ها از طریق آنلاین امکان پذیر است؟

به دلیل شرایط زندگی امروزی، صرفه­‌جویی در زمان و هزینه و سهولت دسترسی؛ مشاوره‌ی تلفنی و آنلاین سال‌هاست که در کنار مشاوره‌ی حضوری یکی از روش‌های مطلوب مشاوره و درمان محسوب می­‌شود. طوری که امروزه افراد بسیاری خدمات مشاوره‌ آنلاین را به دلیل مزایایی که دارد، بر دیگر روش‌­ها ترجیح می‌دهند. طرحواره درمانی، به مانند سایر روش‌های روان­‌درمانی، می‌تواند به صورت آنلاین و تلفنی انجام شود. تخصص و مهارت تراپیست در زمینه طرحواره‌­درمانی و تسلط او به طرحواره‌ها و شیوه‌های تغییر آنها، در کنار مهارت جلب اعتماد و برقراری ارتباط با مراجع در اثر گذاری طرحواره درمانی، چه به صورت حضوری و چه به صورت آنلاین، تعیین کننده است.

نتیجه­‌گیری

در این مقاله سعی شد تا یک مرور اجمالی در مورد طرحواره‌­ها یا تله‌­های زندگی داشته باشیم. در کنار تعریف تله­‌ها­ی زندگی، شما با انواع طرحواره­‌ها یا تله‌­های زندگی آشنا شدید. در ادامه به این نکته اشاره شد که اگرچه تله­‌های ذهنی از ماهیتی عمیق و ریشه دار برخوردار هستند، اما با شروع طرحواره‌­درمانی می‌­توان نسبت به تغییر آن­ها اقدام کرد. برای اینکه فرایند طرحواره درمانی موفقیت‌آمیز باشد بهتر است درمان توسط یک تراپیست آموزش دیده و خبره در زمینه طرحواره‌­درمانی انجام شود.