تله‌های زندگی چیست؟ 11 نوع تله زندگی + دانلود پرسشنامه تله‌های زندگی

تله‌های زندگی یا تله‌های شخصیتی یک باور عمیق، گسترده و فراگیر در زندگی است که به یک الگوی رفتاری، احساسی و ذهنی تکراری تبدیل شده و می‌­توانند مشکلاتی را برای ما ایجاد کنند. تله‌های زندگی یا تله‌های شخصیتی یک باور عمیق، گسترده و فراگیر در زندگی است که به یک الگوی رفتاری، احساسی و ذهنی تکراری تبدیل شده و می‌­توانند مشکلاتی را برای ما ایجاد کنند.

تعریف تله‌های زندگی

تله‌های زندگی که گاهی آن را تله‌های شخصیتی نیز می‌نامند، در واقع همان معادل عامیانه طرحواره‌هایی هستند که از کودکی و نوجوانی در ذهن ما شکل می‌گیرند. این مفهوم را جفری ای. یانگ (Jeffrey E. Young) روان‌درمانگر مشهور آمریکایی از سه دهه قبل مطرح کرد. پروفسور یانگ متوجه شد مراجعه کنندگان به مشاوره و درمان که شکایت از مشکلات تکراری در زندگی‌شان دارند، معمولاً از الگوهای ذهنی خاصی در رنج هستند.

او این الگوها را «طرحواره‌­های ناسازگارانه» یا به زبان دیگر تله‌­های زندگی نامید. تله‌ها یا طرحواره‌ها در اصل یک باور عمیق در زندگی افراد است که سال‌های سال در ذهن اوست. این تله ها یا طرحواره­‌ها به قدری در زندگی ما گسترده و فراگیر است که به یک الگوی رفتاری، احساسی و ذهنی تکراری در زندگی تبدیل می‌شوند. تله‌های زندگی معمولاً یک ماهیت خود آسیب‌رسان داشته و می‌تواند مانع رشد و پیشرفت افراد شود. به عنوان مثال کسی که تله‌ی «شکست» در ذهن او شکل گرفته، همواره خود را در دستیابی به اهداف ناتوان دانسته و حین قبول مسئولیت به شدت آشفته می‌شود. یا فردی که در روابط صمیمانه مدام گیر آدم‌هایی می‌افتد که وی را تحقیر می‌کنند، می‌تواند یک نمونه رفتار ناشی از تله‌های زندگی باشند.

ویژگی تله‌های زندگی

طبق تعریف ارائه شده در بالا تله‌های زندگی یا شخصیتی چندین ویژگی مشترک دارند:

1.  الگوی تکراری از خاطرات، احساسات، افکار و رفتارها را موجب می‌شوند.
2. معمولاً در روابط فرد با دیگران تأثیرگذار هستند.
3.  در طول سال‌های کودکی و یا نوجوانی شکل می‌گیرند.
4.  در سراسر زندگی فرد وجود دارند.
5.  به راحتی می­‌توانند عملکرد زندگی فرد را مختل کنند.

تله‌های زندگی چگونه شکل می‌گیرند؟

طبق تحقیقات علمی دلایل مختلفی برای شکل‌گیری تله‌های زندگی یا طرحواره ها مطرح شده است. اما از جمله مهمترین این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیازهای هیجانی برآورده نشده

منظور از نیازهای هیجانی یک سری نیازهای اولیه است که کودک باید آنها را در زندگی داشته باشد مثل احساس امنیت‌، احساس استقلال، احساس شادکامی و غیره. برای اطلاعات مقاله “5 نیاز عاطفی مهم که برای رشد بهنجار فرزندم نیاز دارم!” را بخوانید.

• تجارب اولیه مشکل‌ساز

گاهی اوقات افراد به دلایل مختلف ممکن است تجارب ناگواری را در چند سال اول زندگی خود داشته باشند. مثل تجربه از دست دادن والدین، تنش همیشگی در خانواده، مورد سوء استفاده واقع شدن و غیره. این تجارب می‌توانند در شکل گیری تله‌­های زندگی یا طرحواره‌های ناسازگار موثر باشند.

• سرشت هیجانی اولیه

هر کودکی با سرشت هیجانی خاصی متولد می­‌شود. برخی کودکان از ابتدا آرامتر بوده و برخی غرغرو و بدقلق هستند. این سرشت هیجانی در تعامل با رویدادهای ناخوشایندی که فرد تجربه می‌کند، موجب شکل‌گیری طرحواره‌ها می‌شوند. مثلا کودکان بدقلق و بازیگوش بیشتر از سمت والدین و مراقبین تنبیه می‌شوند تا کودکان آرام. تنبیه مداوم می­‌تواند موجب شکل‌گیری یک حس منفی به خویشتن و دنیا در ذهن فرد ­شود. درونی شدن چنین احساسات و تصوراتی پیش زمینه شکل­‌گیری تله‌های زندگی هستند.

 انواع تله‌های زندگی کدامند؟

پروفسور یانگ بر اساس مطالعات بالینی خود، 18 تله زندگی یا طرح واره ناسازگار اولیه را مطرح کرد. در ادامه به برخی از مهمترین تله­‌های زندگی اشاره می‌شود و فایل دانلود پرسشنامه تله های زندگی قرار گرفته تا بتوانید با پاسخ به این سوالات شناخت خوبی از خود پیدا کنید.

1. تله رهاشدگی

افرادی که تله جدایی یا طرد شدن دارند بر این باورند که افراد مهم زندگی­شان، رابطه خود را با آنها قطع کرده و در نهایت تنها خواهند ماند. چنین افرادی مدام استرس و ترس از طرد شدن دارند. آنها به شدت این باور را دارند که به خاطر دیگری از جانب فرد مورد علاقه خود کنار گذاشته خواهند شد.

2.تله محرومیت هیجانی

نگرانی دائمی افراد دارای تله محرومیت هیجانی، عدم دریافت توجه و احساس از سمت دیگران است. این افراد به دلیل اینکه احساس می­‌کنند کسی به آنها توجه ندارد، بسیاری از روابط خود را محدود کرده و همواره تنها هستند.

3.تله بی ­اعتمادی

اگر تله بی‌اعتمادی در ذهن فردی شکل گرفته باشد، همیشه اعتقاد دارد که دیگران در‌صدد سوء استفاده از وی هستند و اینکه یا می‌خواهند سر او کلاه بگذارند بر این اساس این افراد به سختی می‌توانند به دیگران اعتماد کنند.

4. تله نقص و شرم

برخی از افراد به صورت مستمر این احساس را دارند که آدم‌­های شایسته‌­ای نبوده و نقایص و مشکلات عمده دارند. این افراد در واقع درگیر تله نقص و شرم هستند. این تله می‌تواند این افراد را نسبت به قضاوت دیگران بیش از حد حساس کند. چنین افرادی سعی دارند از روابط اجتماعی و اجتماعات انسانی دوری کنند تا کسی متوجه نقص و ضعف آنها نشود.

5.تله وابستگی و بی کفایتی

افرادی که درگیر تله وابستگی و بی‌کفایتی هستند، معمولاً قادر به پذیرش مسئولیت­‌های روزمره زندگی نیستند. آنها نمی‌­توانند به طور مستقل برای زندگی خود تصمیم بگیرند. احساس وابستگی این افراد به دیگران به اندازه­‌ای است که موجب می‌شود دیگران از ارتباط با آنها طفره بروند. چنین امری احساس وابستگی و بی‌کفایتی آنها را تشدید می­‌کند.

6.تله شکست

گرفتار شدن در تله شکست موجب آماده کردن ذهن فرد برای پذیرش شکست و عدم موفقیت می­‌شود. این تله موجب می­‌شود فرد به گونه غیرقابل اجتناب بر این باور باشد که در مسایل مختلف زندگی مثل شغل، تحصیل، ورزش و …  نمی­‌تواند به مانند هم‌سالانش عملکرد مطلوبی داشته باشد، و حتماً شکست می‌خورد. این افراد به گونه‌ای افراطی از شروع هر کاری و پذیرش هر مسئولیتی اجتناب می‌کنند.

7.تله فداکاری

افرادی که تله فداکاری در آنها شکل گرفته به طور ارادی، آگاهانه و مستمر نیازهایشان را فدای کسانی می­‌کنند که می‌پندارند از خودشان ضعیف‌تر است. چنین افرادی هیچ‌گاه به نیازهای خود فکر نمی‌­کنند و اگر زمانی به دنبال نیازها و هدف‌های خود بروند به شدت احساس گناه می‌کنند. این امر باعث می‌شود که به مرور زمان نیازهای خود را فراموش کنند. عدم توجه به نیازهای شخصی در این افراد همواره یک خشم درونی شدید را موجب می­‌شود. این خشم فروخورده معمولاً مشکلاتی را برای فرد ایجاد می­‌کند.

8. تله استحقاق و بزرگ منشی

برخی از افراد همواره حس می­‌کنند از دیگران بالاتر بوده و شایسته توجه ویژه­‌ای هستند. چنین افرادی معمولاً دارای تله استحقاق و بزرگ منشی می­باشند. این افراد به به دلیل این احساس برتری، نیازی نمی‌بینید که مثل دیگران از قوانین موجود تبعیت کند. تفکر “تافته جدا بافته” بودن مشکلاتی را در زندگی شخصی و ارتباطی برای آنها ایجاد می‌کند.

9.تله اطاعت

تله اطاعت موجب می‌­شود فرد برای اجتناب از پیامدهای منفی خاصی (مثل طرد شدن، عدم دریافت محبت و …)، خود را بدون قید و شرط وقف درخواست دیگران کند. به همین خاطر به گونه افراطی تمایلات و خواسته‌های خود را در روابط سرکوب می­‌کند. این امر موجب می­‌شود که حس کند دیگران برای خواسته‌­ها،  عقاید و احساساتش اهمیتی قائل نیستند. معمولاً تله اطاعت نیز موجب شکل‌گیری یک خشم فرو خورده در فرد می‌شود. این خشم حتماً در آینده ابراز خواهد شد.

10. تله بازداری هیجانی

افرادی که تله بازداری هیجانی در ذهن آنها فعال است عمدتاً احساسات عقاید و رفتارهای خودانگیخته خود را به دلیل ترس از عدم تأیید دیگران و احساس شرم سرکوب می‌کنند. چنین افرادی معمولاً هیچکدام از هیجانات منفی و مثبت خود مثل خشم و پرخاشگری، عشق و دوست داشتن و … را ابراز نمی‌کنند.

11.تله معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی

افراد گرفتار در تله معیارهای سرسختانه می‌پندارند که باید همواره تلاش کنند تا به استانداردها و ایده‌آل‌های خود برسند. چنین افرادی برای اجتناب از مورد انتقاد قرار‌گرفتن استانداردهای درونی بسیار انعطاف‌ناپذیری برای خود تعیین می‌کنند. این افراد تنها زمانی احساس آرامش می‌کنند که دستاوردهایشان مطابق با این استانداردها باشد. افرادی که چنین استانداردهایی دارند معمولاً نسبت به عملکرد دیگران حساس بوده و از آنها نیز انتقاد می‌کنند.

آیا تله‌های زندگی قابل تغییر هستند؟

با توجه به ماهیت تکراری تله‌­های زندگی و اینکه در سال‌های گذشته و دوران کودکی شکل گرفته‌اند؛ همواره این سوال در مشاوره پرسیده می‌شود که “آیا تله‌های زندگی امکان تغییر دارند؟”. باید گفت اگر چه این تله‌ها طی گذر زمان شکل گرفته، در ذهن فرد نهادینه شده و به نوعی اتاق فرمان فکر فرد را تسخیر کرده،  اما با شروع مشاوره و روان درمانی تغییر در آن امکان‌پذیر است. طرحواره درمانی یک رویکرد علمی جدیدی است که با هدف درمان تله‌های زندگی یا طرحواره‌های ناسازگار شکل گرفته و تاثیر آن در چندین کارآزمایی بالینی تایید شده است.

آیا طرحواره درمانی با هدف تغییر تله‌ها از طریق آنلاین امکان‌پذیر است؟

بله. خوشبختانه طرحواره‌های درمانی یک رویکرد انعطاف‌پذیر و موثر به درمان است که انجام آن به صورت حضوری و مشاوره آنلاین نیز امکان‌پذیر است.

چگونه می‌توانیم از تله‌های زندگی خود آگاه شویم؟

برخی از افراد با وارسی‌کردن رفتارها، افکار و احساسات خود بر اساس لیست تله‌های زندگی؛ تا حدود زیادی متوجه می‌شوند که ممکن است در کدامیک از این تله­‌ها گیر افتاده باشند. اما برای اطمینان از این موضوع می‌توان به روانشناسان و مشاوران طرحواره درمانگر مراجعه کرد. یک راه دیگر آگاهی یافتن از تله‌­ای شخصیتی پاسخ دادن به پرسشنامه‌­ی «تله‌های زندگی» است. این شناخت می‌تواند موجب تحول در زندگی شده و میزان موفقیت را دو چندان کند.