به طور کلی همه کودکان در طول دوران رشد خود باید بتوانند خودگردانی مناسبی دست پیدا کنند. خودگردانی یعنی توانایی فرد برای جداشدن از خانواده و عملکرد مستقل. اگر والدین به شکل افراطی از کودک خود حمایت کنند و به او اجازه تجربه داشتن استقلال را ندهند خودگردانی کودک مختل خواهد شد. این خودگردانی مختل زمینه‌ساز شکل‌گیری تله وابستگی خواهد بود. هسته مرکزی تله وابستگی باور به بی‌کفایتی و اینکه نمی‌توانم به تنهایی کاری انجام دهم است.
تله وابستگی چیست؟
افرادی که دچار تله وابستگی هستند خود را درمانده و کودک‌وار نشان میدهند. آنها احساس می‌کنند توانایی مراقبت از خودشان را ندارند، در زندگی بسیار درمانده هستند و خود را در مقابله با مشکلات، بی‌کفایت می‌بینند. تله وابستگی دو مولفه مهم دارد:
مولفه اول بی‌کفایتی است. تله وابستگی باعث می‌شود افراد اعتمادی به تصمیم‌ها و قضاوت‌های زندگی روزمره خود نداشته باشند. از عهده تغییرات به تنهایی بر نمی‌آیند و به شدت از تغییر تنفر دارند. افرادی که تله وابستگی دارند باور کرده‌اند که نمی‌توانند در این دنیا از خودشان مراقبت کنند و به همین دلیل از دیگران کمک می‌خواهند.
مولفه دوم یعنی وابستگی به دنبال مولفه اول (احساس بی‌کفایتی) به وجود می‌آید. افرادی که تله وابستگی دارند نمی‌توانند به تنهایی از پس کارهایشان بربیایند به همین دلیل تنها هدف آنها پیدا کردن افرادی است که به آنها وابسته شوند. افرادی که برای مراقبت از خودشان پیدا می‌کنند معمولا والدین یا جانشین والدین نظیر همسر، همسالان، سرپرستاران شغلی یا درمانگران هستند. این افراد به عنوان نماد والدین به شمار می‌روند که یا هرکاری برای آنها انجام میدهند یا اینکه در کار جدید، قدم به قدم به آنها می‌گویند چه کار کنند. باور بنیادی این افراد این است که من بی‌کفایتم، پس باید به دیگران وابسته شوم.
نشانه‌های تله وابستگی چیست؟
افرادی که دچار تله وابستگی هستند معمولا رفتارهای خاصی انجام میدهند. برخی از رایج‌ترین رفتارها عبارت‌اند از:
- کمک‌خواهی از دیگران
- پرس‌و‌جوی مداوم راجع به نحوه انجام کارهای جدید
- اطمینان‌طلبی مداوم راجع به تصمیم‌ها
- ناتوانی در تنهایی سفر کردن
- ناتوانی در مدیریت مالی و کنار گذاشتن کارها
- خودداری از پذیرش مسئولیت‌های اضافی و اچتناب از قبول وظایف جدید
مقاله پیشنهادی: « 6 نشانه مهم اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین »
علت شکل گیری طرحواره وابستگی چیست؟
تله وابستگی می‌تواند هم از والدین بیش از حد مراقبت‌کننده و هم از خانواده‌ای که از شما مراقبت نکرده‌اند نشات بگیرد. والدینی که بیش از اندازه از فرزند خود مراقبت می‌کنند، آنها را وابسته می‌کنند. آنها رفتارهای ناشی از وابستگی فرزندانشان را تشدید و رفتارهای مستقل آنها را تضعیف می‌کنند. این والدین کودک خود را سرکوب می‌کنند و به آنها آزادی و حمایت کافی برای یادگیری خودکفایی را نمی‌دهند.
والدین بی‌توجه نیز در مراقبت از فرزندشان شکست می‌خورند. از سنین خیلی پایین فرزندان آنها به حال خودشان رها می‌شوند و باید نقشی فراتر از سن و سال خود را بر عهده بگیرند. چنین کودکانی به ظاهر مستقل هستند اما با وابستگی‌های جدی بسیاری مواجه می‌شوند.
همه افراد با وابستگی کامل به والدین به دنیا می‌آیند. زمانی که آنها نیازهای فیزیکی همچون غذا، پوشاک و مسکن را برآورده می‌کنند احساس امنیت را نیز پروروش میدهند. این احساس امنیت سرآغازی برای شروع زندگی است. بنابراین در زندگی هر فردی یک فرآیند دو مرحله‌ای وجود دارد:
- ایجاد بنیان امن
- دوری از این بنیان و رسیدن به استقلال
فقدان هرکدام از این مراحل، می‌تواند به شکل‌گیری تله وابستگی در فرد منجر شود. اگر فردی هیچ‌گاه چنین بنیان امنی را تجربه نکرده باشد و یا هرگز در مرحله وابستگی قرار نگرفته باشد حرکت به سوی استقلال برای او مشکل خواهد بود و گرفتار تله وابستگی خواهد شد.
چرا تله وابستگی باید درمان شود؟
وقتی افراد در تله‌های زندگی گرفتار می‌شوند درک درستی از واقعیت نخواهند داشت. در واقع هر تفسیری از که اتفاقات و محیط پیرامون خود دارند تحریف شده است. این نگاه تحریف شده به مسائل زندگی منجر به تصمیم‌گیری‌های غلط می‌شود. و این تصمیم‌گیری‌ها برای افراد مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند.
مهم‌ترین علت درمان تله این است که در تصمیم گیری افراد برای انتخاب‌های مهم زندگی همچون ازدواج و … اختلال ایجاد می‌کند و معمولا منجر به انتخاب اشتباه می‌شود. تله وابستگی نیز از این قاعده مستثنی نیست. افرادی که دچار تله وابستگی هستند اگر درگیر یک رابطه اشتباه شوند به دلیل احساس بی کفایتی و وابستگی شدیدی که دارند معمولا نمی‌توانند از این رابطه بیرون بیایند. احساس وابستگی افراطی اعتماد به نفس این افراد به شدت مختل می‌کند و نسبت به اختلال‌هایی همچون اضطراب و افسردگی به شدت آسیب‌پذیر هستند.
درمان طرحواره وابستگی چگونه انجام می‌شود؟
وابستگی خود را درک کنید
برای تغییر و درمان طرحواره وابستگی ابتدا باید دلایل شکل‌گیری آن و نیاز خود به وابستگی را درک کنید. شناخت نیاز خود به شما کمک می‌کند دلایل بسیاری از مشکلات خود را بشناسید و آگاهی پیدا کنید. این آگاهی باعث می‌شود تصمیمات بهتری بگیرید.
غلبه کردن بر احساس بی‌کفایتی
معمولا افرادی که دچار تله وابستگی هستند در انجام بسیاری از امور با دشواری رو به رو می شوند و احساس بی‌کفایتی می‌کنند. یکی از راهکارهای موثر برای غلبه بر بی‌کفایتی مستقل شدن در انجام امور است. سعی کنید در ابتدا فهرستی از تمام موقعیت‌ها، کارها، مسئولیت ها و تصمیماتی که برای رسیدن به آنها به دیگران نیاز دارید تهیه کنید. همین‌طور فهرستی از چالش‌ها، تغییرات یا فوبیاهایی که به خاطر ترستان مجبور به فرار از آنها هستید، تهیه کنید.
پذیرش مسئولیت
خودتان را به سمت پذیرش امور روزانه و تصمیمات جدید سوق دهید. بدون اینکه از دیگران کمک بخواهید. چالش‌هایی را بپذیرید و تغییراتی را اعمال کنید که از آنها دوری می‌کرده‌اید، البته بهتر است ابتدا از امور ساده‌تر شروع کنید.
پشتکار و مداومت در انجام کارها
نکات مثبت و موفقیت‌های خود را در نظر بگیرید و بر آن متمرکز شوید. در صورت شکست تسلیم نشوید و موفقیت‌های خود را یادآوری کنید. بعد از هر شکست، ابتدا علت شکست را بررسی کنید و سپس به دنبال راه حل باشید و آنقدر ادامه دهید تا بتوانید در کار مورد نظر مهارت کسب کنید.
ایجاد کردن تغییرات تازه
چالش‌ها و مسئولیت‌های جدید را بر عهده بگیرید. اما به تدریج و آرام آرام آنها را آغاز کنید.
مقاله پیشنهادی: « تله‌های زندگی چیست؟ 11 نوع تله زندگی + دانلود پرسشنامه تله‌های زندگی»
نقش مشاور در درمان تله وابستگی
برای درمان تله وابستگی نیاز دارید ابتدا درک صحیحی از این تله و اثرات آن در زندگی فعلی خود پیدا کنید. دستیابی و رسیدن به این بینش به تنهایی ممکن است برای افراد امکانپذیر نباشد. کمک گرفتن از یک مشاور متخصص می‌تواند فرایند آشنایی با تله وابستگی و مراحل تغییر آن را برای افراد تسهیل کرده و به آنها کمک کند تا در فضایی امن در رابطه با مسائل هیجانی خود صحبت کنند.
نتیجه‌گیری
رهایی از تله وابستگی به شما کمک می‌کند تا لذت استقلال و خودگردانی سالم را بچشید و بتوانید در بسیاری از امور احساس توانمندی کنید. غلبه بر این تله ممکن است در ابتدا سخت و نشدنی به نظر برسد اما با کمی تمرین و کمک از مشاورین متخصص این رهایی امکانپذیر خواهد بود.
