اگر حس میکنید نیاز به گفتگو با یک فرد متخصص و کاربلد در حوزه سلامت روان دارید، اما نمیدانید از کجا شروع کنید، اگر دنبال پاسخ سوال “تراپی چیست؟” هستید، اگر با مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی، بحران مالی یا عاطفی، اعتیاد به رابطه جنسی، اعتیاد به مواد مخدر و غیره مواجه شدهاید و نمیدانید چه کنید؛ قطعا تراپی میتواند به شما برای حل این مشکلات کمک کند. ما در این مقاله به “تعریف تراپی” پرداخته، پس از آن به “انواع روشهای تراپی” اشاره کرده و در انتها به این موضوع خواهیم پرداخت که “تراپی آنلاین چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟”
تراپی چیست؟
یکی از خدمات مهم علم روانشناسی و بخصوص روانشناسی بالینی ارائه خدمات تراپی یا رواندرمانی است. تراپی یا رواندرمانی فرایندی است که در آن به کمک مشاوره تخصصی و ارتباط میان تراپیست (رواندرمانگر) و مراجع، به تحلیل و درمان مسایل روانی، احساسات، رفتارها و تعارضات ذهنی فرد پرداخته میشود. تراپی یا رواندرمانی نوعی رابطه دو نفره است که طی جلسات متعدد و از طریق گفت و گو به افراد کمک میشود تا ابعاد پیچیده رفتار و احساسات خود را بهتر بشناسند و بتوانند در موقعیتهای مختلف احساسات خود را کنترل کنند. هدف تراپی ممکن است کمک به فرد برای رهایی از تعارضات و تنشهای ذهنی یا درمان مسایل روانی خاصی چون اضطراب، افسردگی و غیره باشد و یا اینکه هدف آن توسعه فردی و بهبود کیفیت زندگی فرد برای دستیابی به اهداف شخصی و توانمندسازی وی باشد. در واقع مهمترین هدف تراپی یا رواندرمانی، کمک به افزایش شناخت، آگاهی و بینش و به دنبال آن تغییر رفتارهای آسیبزننده در زندگی افراد است. در نتیجه حذف این رفتارهای آسیبزا، افراد احساس بهتری نسبت به خود داشته و در نهایت به احساس رضایت بیشتری از زندگی دست پیدا میکنند. هدف هرچه که باشد در فرایند تراپی به بررسی و تحلیل تاریخچه زندگی، نقاط قوت و ضعف، دستاوردها، رفتارها و غیره پرداخته میشود.
انواع مختلف تراپی (رواندرمانی)
تراپی و روان درمانی انواع متنوعی دارند. دلیل این تنوع توسعه دانش نظری و عملی در علم روانشناسی است که همواره روشهای جدیدتر و کارامدتری را برای درمان و بهبود کیفیت زندگی مراجعین معرفی میکند. از جمله انواع مختلف رواندرمانی علمی و کارآمد میتوان به مشاوره تخصصی، رواندرمانی شناختی و رفتاری (CBT)، رواندرمانی مثبتگرا، تحلیل رفتار کاربردی، هنر درمانی، درمان مبتنی بر دلبستگی، زوج درمانی، رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، رواندرمان تجربی، روان درمانی بینفردی (IPT)، روان درمانی مبتنی بر داستان و روایت، بازی درمانی، طرحواره درمانی (SFT)، روانکاوی، کوچینگ یا مربیگری و غیره اشاره کرد. البته انواع دیگری از روشهای تراپی وجود دارند که از پشتوانه علمی و تحقیقاتی چندان بالایی برخوردار نیستند مثل هیپنوتیزم درمانی، هنر درمانی، موسیقی درمانی و غیره. در ادامه نگاه کوتاهی به برخی از این روشها خواهیم داشت.
مشاوره تخصصی
مشاوره به گفتگوی صادقانه بین مراجع و درمانگر در رابطه با مشکلات و مسائلی که باعث ناراحتی وی شده گفته میشود. با توجه به آمار انجمن روانشناسی آمریکا، درصد بسیار بالایی از اشخاص با کمک مشاوره تخصصی مشکلات خود را حل میکنند. این روش درمانی بر ارتباط و آموزش تمرکز داشته و بدین صورت سعی در بهبود مشکلات و نگرانیهای افراد از طریق مشاوره دارد. مشاوره تخصصی بر این اصل استوار است که افراد در زمینه بسیاری از مسایل زندگی دانش کافی ندارند، این امر باعث احساس تنش و نگرانی در افراد میشود. مشاوره تخصصی به افراد کمک میکند تا از طریق کسب دانش کافی در فرایند مشاوره، بسیاری از مشکلاتی که در زمینه فرزندپروری، رابطه با همسر، رابطه با والدین، تعامل در محیط کار و غیره دارد، را به خوبی حل و فصل کند.
درمان شناختی و رفتاری
درمان شناختی و رفتاری یا CBT یکی از رایجترین رویکردهای رواندرمانی در سالهای اخیر است. شناخت درمانگران معتقد هستند که اختلالات روانی و مشکلات فرد حاصل الگوهای فکری تحریف شده یا ناکارآمد هستند. در درمان شناختی و رفتاری به افراد کمک میشود تا روش تفکر منطقی را یاد بگیرند. درمانگران شناختی و رفتاری در روند کارشان از فنون مختلف رفتاردرمانی، آموزش آرمیدگی، کنترل ذهن، نظارت بر روابط و غیره استفاده میکنند.
مقاله پیشنهادی: تفاوت مشاوره (counselling) و رواندرمانی (psychotherapy) چیست؟
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی یک رویکرد جدید در حوزه رواندرمانی است که به افراد کمک میکند تا طرحوارههای ناسازگار خود را بشناسند. طرحواره به مجموعهای از احساسات و باورهای فراگیر درباره خویشتن، دنیا و دیگران هستند. این باورها عمدتاً در دوران کودکی و در اثر یک سری تجارب تکرار شونده و عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و زیستی به تدریج شکل میگیرند. وقتی یک طرحواره شکل میگیرد، فرد بر اساس الگوی رفتاری مناسب با طرحواره عمل میکند. در واقع طرحوارهها شیوه تعبیر و تفسیر ما از رفتار دیگران را نیز تحت تاثیر قرار میدهند. در طرحواره درمانی به افراد کمک میشود تا طرحواره های ناسازگار خود را بشناسند و الگوهای رفتاری تکرارشونده خود را اصلاح کنند. در این روش بر گذشته و خاطراتی که بار هیجانی زیادی دارند تاکید شده و با استفاده از فنون خاصی سعی میشود تا اثرات منفی این خاطرات خنثی شود.
کوچینگ یا مربیگری
شاید در حین جستجوی پاسخ سوال تراپی چیست؟ دستیابی به این پاسخ که کوچینگ نیز یکی از زیرشاخههای این روش درمانی هست، برای شما شوکه کننده بوده باشد. در واقع این روش درمانی به مراجع کمک میکند بتواند به اهداف مشخصی که برای خود تعیین کرده با کمک تغییر افکار، شخصیت و مهارتهایش دست یابد. کوچینگ هدفگرا است و به صورت شخصی یا گروهی در حوزههای مختلف زندگی همچون مالی، ازدواج و غیره انجام میشود.
رواندرمان تحلیلی و روانکاوی
در درمانهای تحلیلی و روانکاوی اعتقاد بر این است که مشکلات بیماران ریشه در تجربیات ابتدای دوران کودکیشان دارد. روانکاوان معتقد هستند که برای درمان مشکلات روانشناختی نباید فقط به تغییر در رفتارهای زمان حال بسنده کرد و برای دستیابی به تاثیرات ماندگار لازم است که دلایل پنهانی عمیقتری را بشناسیم و به درمان این موارد بپردازیم. یکی از اهداف درمانهای روانکاوی و درمانهای تحلیلی آشکار کردن تعارضهای ناخودآگاهی است که موجب اختلالات روانشناختی شده است.
چرا باید تراپی را شروع کنم؟
افراد بنا به دلایل مختلفی همچون رنج بردن از مشکلاتی نظیر استرس، اضطراب، مشکلات زناشویی، اعتماد به نفس پایین، ابتلا به اعتیاد و بیخوابی خواهان دستیابی به درمان هستند. یکی از مزایای تراپی و رواندرمانی در بلندمدت رفع این مشکلات به صورت ریشهای است. علاوه بر این تراپی کمک میکند تا فرد احساس رضایت بیشتری از زندگی فردی و اجتماعی به دست آورده و کیفیت زندگی خود را افزایش دهد. در ادامه به “شرایط و مشکلاتی که نشان دهنده ضرورت شروع تراپی است؟” پرداخته میشود:
افسردگی
شاید بتوان گفت افسردگی یکی از شایعترین بیماریهای روانی قرن اخیر است که فارغ از جنسیت، وضعیت مالی و نژادی زندگی افراد را مختل میکند. افسردگی باعث دشواری در عملکرد روزانه شخص شده و بر کار، روابط، خواب، سطح انرژی و اشتهای وی تأثیرات منفی میگذارد. تراپیست به شما کمک میکند تا با بررسی دلایل بروز افسردگی و تغییر در احساسات، افکار و رفتارهای تداومبخش آن، بر آن غلبه کنید.
اعتیاد
پس از اینکه متوجه شدهاید تراپی چیست و چه کاربردهایی دارد، بد نیست بدانید تراپی به درمان مشکلاتی همچون اعتیاد نیز کمک میکند. همانطور که میدانید اعتیاد انواع مختلفی همچون اعتیاد به مواد مخدر، اعتیاد به الکل، اعتیاد به سیگار، اعتیاد به کار، پرخوری معتادگونه، اعتیاد به سکس و غیره دارد، که میتوان برای درمان هر کدام از آنها به تراپیست مراجع کرد.
مهاجرت
متاسفانه در سالهای اخیر ایرانیان فراوانی به دلایل مختلف مجبور به مهاجرت شده و کشور را ترک کردهاند. این موضوع مشکلاتی همچون افسردگی یا اضطراب پس از مهاجرت را برای آنها به وجود آورده است. شروع تراپی آنلاین توسط یک متخصص کاربلد، یکی از بهترین گزینهها برای رهایی از واکنشها و مسایل روانی ناشی از مهاجرت است. این روش به ایرانیان خارج از کشور کمک میکند تا با چالشهای پیش رو مواجهه کرده و در غربت نیز احساس تنهایی نکنند.
استرس و اضطراب
مواجهه با شرایط جدیدی همچون قبولی در دانشگاه، یافتن شغل جدید، بازنشستگی و حتی ازدواج که همگی بخشی از مراحل مختلف زندگی هستند که میتوانند باعث ایجاد استرس و اضطراب شوند. در چنین شرایطی مشاوره با یک متخصص به مدیریت استرس و رفع یا کاهش این اضطرابها کمک میکند. در واقع، تراپی برای خلق یک استراتژی اصولی برای رفع مشکلات زندگی روزمره و شخصی ضروری است.
غم ناشی از فقدان و سوگ
یکی از وقایع تلخ زندگی برای افراد مختلف، غم از دست دادن و کنار آمدن با مرگ همسر، والدین، فرزند یا حتی یک دوست است. ممکن است در برخی شرایط این غم و اندوه به قدری طولانی و عمیق باشد که فرد نتواند از آن بیرون بیاید. در چنین مواردی مراجعه به یک تراپیست میتواند کمک کننده باشد. چرا که در فرایند تراپی پرداختن به احساسات و هیجانات مرتبط با فقدان و سوگ میتواند اثر شفابخشی در فرد داغدیده یا سوگوار داشته باشد.
اعتماد به نفس یا عزت نفس پایین
برخی افراد به دلیل مشکلاتی همچون پایین بودن عزت نفس و اعتماد به نفس، پتانسیل واقعی خود را نمیبینند. چنین افرادی به دلیل احساس اعتماد به نفس پایین از بسیاری از موقعیتها اجتناب کرده و نمیتوانند به دستاوردهای مطلوبی در زندگی برسند. معمولاً رواندرمانی یا تراپی میتواند منجر به بهبود اعتماد به نفس و عزت نفس در افراد شود. در فرایند تراپی درمانگر با پیادهسازی تکنیکهای مختلف به ارتقای عزت نفس و اعتماد به نفس مراجع کمک میکند. در چنین شرایط تراپیست همچون یک مربی عمل میکند و بر بهبود مهارتهای ارتباطی و افزایش انگیزه فرد، متمرکز میشود.
مشکل در روابط عاطفی
وجود مشکلات ارتباطی یکی از مهمترین موضوعاتی است که رضایت از زندگی را تحت تاثیر قرار میدهد. افراد هر چقدر هم که باهوش بوده و یا از وضعیت اجتماعی و اقتصادی مطلوبی برخوردار باشند، اگر نتوانند روابط مطلوب عاطفی و اجتماعی برقرار کنند، احساس ضعف و حقارت خواهند داشت. این امر موجب عدم رضایت همیشگی از زندگی شده و موجب خودسرزنشگری فرد میشود. در فرایند تراپی به افراد کمک میشود تا با ریشهیابی دقیق مشکلات ارتباطی، شناخت رفتارهای مخرب رابطه و اصلاح آنها، روابط مطلوبتری با دیگران ایجاد کنند. تراپی معمولاً کمک میکند تا فرد روابط عاطفی مهیج، مثبت و بدون تنش با پارتنر خود داشته باشد. اگر در رابطه با پارتنر خود دچار مشکلات تکراری هستید، بد نیست با شروع تراپی به صورت ریشهای آن را حل و فصل نمایید.
داشتن شکستهای پی در پی در زندگی
از دیگر مشکلاتی که در زمان مشاهده آن حتماً باید از یک تراپیست کمک گرفت، وجود شکستهای تکراری و پی در پی در زندگی است. برخی افراد هر کاری را که شروع میکنند، در نهایت با شکست مواجه میشوند. این افراد هیچ وقت نمیتوانند دلیل منطقی برای این موضوع پیدا کنند. در واقع تکرار شکست ربطی به هوش پایین یا توانمندی ضعیف فرد ندارد بلکه به دلیل مسایل ناخودآگاهی است که از ذهن و شخصیت فرد ناشی میشوند. در چنین مواردی تراپی به فرد کمک میکند تا با شناخت دقیق ذهن و ویژگیهای شخصیتی خود جلو این شکستها را گرفته و در مسیر موفقیت قرار بگیرد.
از جمله مسایل دیگری که نیاز است در صورت وجود آنها تراپی را شروع کنیم، میتوان به شرایط مختلفی چون ابتلا به سرطان، مشکل در خوابیدن، وجود انواع فوبیا و ترس شدید، رنج بردن از خشم، آماده شدن برای شروع یا اتمام یک رابطه عاطفی، فرزندپروری موثر و غیره اشاره کرد.
ما تا این بخش از مقاله به اینکه تراپی چیست و چرا شروع آن برای هر کسی ضروری است؟ پرداختیم، در ادامه به بررسی اینکه تراپی آنلاین چیست و چه مزایای دارد میپردازیم.
تراپی آنلاین چیست و چه مواقعی باید آن را انجام داد؟
تراپی یا درمان آنلاین که تحت عنوان eTherapy هم شناخته میشود، به مراحل تراپی یا درمان که شامل گفتگو، پشتیبانی و مشاوره گرفتن مراجع از درمانگر به صورت آنلاین هست، گفته میشود. در این روش کل پروسه درمان به صورت آنلاین و به کمک یک وسیله الکترونیکی مثل لب تاپ، تبلت یا گوشی تلفن همراه، انجام میشود. طبق مطالعات انجام شده، از نظر تاثیرگذاری تراپی و درمان آنلاین هیچ تفاوتی با مراجعه حضوری ندارد. در تراپی آنلاین نیز کلیه مراحل درمان مشابه جلسات حضوری صورت میگیرد. این روش برای مهاجران ایرانی که خواهان مشاوره گرفتن به زبان فارسی هستند، و نیز افرادی که به دلایل مختلف در نزدیکی خود به متخصصین خبره دسترسی ندارند، بسیار مناسب است. در تراپی آنلاین میتوان به درمان مسائل و شرایط زیر پرداخت:
- انواع افسردگی؛ شامل افسردگی پس از مهاجرت یا زایمان
- اختلال وسواس فکری و عملی
- رفع غم و اندوه
- درمان سوگ
- انواع اضطراب؛ مثل اضطراب اجتماعی، اضطراب مرگ و …
- انواع مختلف اختلال هراس
مزایا و معایب تراپی آنلاین
در واقع بزرگترین مزیت این نوع تراپی، آنلاین بودن آن هست که به واسطه یک خط اینترنت از هر نقطهای در جهان میتوان به درمان دست یافت. به همین علت مهاجران ایرانی تمایل زیادی به گفت و گو فارسی و مشاوره گرفتن از متخصصان سلامت روان ایرانی دارند. همچنین افرادی که ترس از برگزاری جلسات درمان حضوری دارند میتوانند در این جلسات درمانی شرکت کنند و نتیجه بهتری بگیرند. در ضمن هزینه این جلسات در مقایسه با جلسات حضوری در اغلب موارد کمتر است.
معمولاً مزایای تراپی آنلاین بسیار بیشتر از محدودیتهای آن است. از جمله محدودیتهای تراپی آنلاین میتوان مشکلات اینترنت، عدم راحتی با دستگاههای الکترونیکی و … اشاره کرد. عمدتاً افرادی که با تکنولوژی راحت نیستند نمیتوانند از این جلسات بهره درستی ببرند. البته نباید فراموش کرد اینترنت و جلسات آنلاین درمانی در شرایط اضطرار نظیر دوران همه گیری کرونا بسیار کارآمد بوده و اثربخشی آن نیز تایید شده است.
جمعبندی
ما در این مقاله به پاسخ سوال تراپی چیست و در چه مواقعی باید آن را شروع کرد؟ تراپی آنلاین چه تفاوتی با تراپی حضوری دارد؟ یا انواع تراپی کدامند؟، پرداختیم. در این مقاله تلاش شد تا شما دید جامعی از تراپی و رواندرمانی داشته باشید و بدانید چه زمانی خود یا عزیزانتان نیاز به کمک گرفتن از یک متخصص دارید. شما میتوانید با شروع جلسات تراپی آنلاین با دکتر مهدی امینی، متخصص روانشناسی بالینی، برای رفع مشکلات و مسائل خود یا عزیزانتان در زمینه استرس و اضطراب، افسردگی، افسردگی نوجوانی، غم غربت، افسردگی پس از مهاجرت و غیر، اقدام کنید.
سوالات متداول
1-جلسات تراپی آنلاین چگونه انجام میشود؟
جلسات تراپی آنلاین با استفاده از پلتفرمها و اپلیکیشنهای مختلفی چون واتساپ، اسکایپ، تلگرام و گوگل میت و غیره انجام میشود. در این جلسات مراجع میتواند به صورت تصویری یا صوتی در جلسات شرکت کند.
2- از کجا بفهمم تراپیست من صلاحیت لازم برای انجام این کار را دارد؟
طبق قوانین حرفهای، تنها روانشناسانی میتوانند خدمات مشاوره و رواندرمانی ارایه دهند که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری بوده و بتوانند مجوز فعالیت حرفهای دریافت کنند. در ایران مجوز فعالیت حرفهای توسط سازمان نظام روانشناسی و مشاوره اعطا میشود. علاوه بر اطمینان از اینکه تراپیست شما مجوز فعالیت دارد، وجود برخی ویژگیها مثل راحتی در برقرای ارتباط، قابل اطمینان بودن، منطقی بودن توصیهها، برخورد اخلاقی و غیره نیز از جمله نشانگرهای صلاحیت حرفهای فرد است.
3-برای انجام تراپی چه مدتی باید به تراپیست خود مراجعه کنم؟
مدت زمان مورد نیاز برای انجام تراپی متفاوت است و به عوامل مختلفی چون نوع مشکل، شدت آن، فواصل مراجعه و همکاری فرد بستگی دارد. برخی از مراجعین پس از گذشت چند جلسه نتایج مطلوبی دریافت میکنند در حالی که برخی نیازمند چندین ماه یا حتی چندین سال مراجعه هستند.
4- تفاوت بین مشاوره و تراپی چیست و توسط چه کسانی انجام میشود؟
مشاوره و تراپی دو اصطلاحی هستند که معمولاً به اشتباه به جای یکدیگر به کار میروند. در فرایند مشاوره عمدتاً به پاسخ به برخی از سوالاتی پرداخته میشود که فرد در زندگی روزمره با آنها مواجه میشود مثل فرزندپروری، مشاوره ازدواج و … . اما در فرایند رواندرمانی و تراپی فرد به دلیل مشکلات تکراری و شدیدی که در زندگی تجربه میکند مثل افسردگی، سوگ، خشم و غیره تحت درمان با روشهای مختلف قرار میگیرد. مشاوره معمولاً توسط مشاوران و روانشناسان صورت میگیرد، اما رواندرمانی و تراپی توسط روانشناسان بالینی آموزش دیده و دارای صلاحیت لازم انجام میشود.
