اغلب زمانی که عبارت سوگ به گوش ما می‌خورد، یک مراسم خاکسپاری و مرگ عزیزی در ذهن ما تداعی می‌شود؛ در حالی که سوگواری و غمگینی ممکن است به دنبال از دست دادن هرچیزی در ما اتفاق بیفتد. سوگ، واکنش طبیعی ذهن و بدن ما به دنبال از دست دادن هرچیز یا هر شخص مورد علاقه است. در این مقاله، به توضیح سوگ و علایم آن، مراحل سوگ و راهکارهای مقابله با سوگ می‌پردازیم.
سوگ چیست؟
سوگ واکنش عادی و طبیعی افراد به از دست دادن و فقدان است. از دست دادن فرد مورد علاقه، از دست دادن یک رابطه، از دست دادن شغل، از دست دادن حیوان خانگی و غیره همگی مثال‌هایی از فقدان هستند. به هنگام از دست دادن، مجموعه‌ای از احساسات منفی و غیر منتظره را تجربه می‌کنیم؛ احساساتی نظیر غم، خشم، احساس گناه، از دست دادن باور و اعتقادات و غیره. درد و رنجی که به هنگام سوگواری تجربه می‌کنیم می‌تواند سلامت فیزیکی ما را نیز تهدید کند و به خطر بیاندازد؛ فردی که سوگ را تجربه میکند در غذا خوردن، خوابیدن، کار کردن و استراحت کردن دچار مشکل است و زندگی روزمره‌اش مختل شده است. هرچه میزان از دست دادن و فقدانی که فرد تجربه میکند بیشتر باشد، علایم او نیز بیشتر هستند.
سوگ چه مراحلی دارد؟
فرآیند سوگ ممکن است در افراد مختلف به شکل متفاوتی طی شود، اما به طور کلی بیشتر افراد پنج مرحله را طی سوگواری پشت سر می‌گذرانند. پنج مرحله‌ی سوگ به شرح زیر است:
انکار: افراد در این مرحله، نمی‌توانند اتفاقی که افتاده است را بپذیرند و شوک زده هستند. افراد در این مرحله با سؤالاتی نظیر “چرا این اتفاق باید برای من بیفتد؟” مواجه هستند.
خشم: در این مرحله، افراد عصبانی و خشمگین هستند، مدام در حال سرزنش و مقصر دانستن دیگران، شرایط و یا حتی خودشان هستند. در صورتی که عزیزی را از دست داده باشند، ممکن است از او نیز گلایه‌مند و عصبانی باشند.
چانه‌زنی: تلاش بینتیجه برای عوض کردن اوضاع؛ تلاش برای برگرداندن آن چیزی یا کسی که از دست رفته است.
افسردگی: به دنبال مرحله‌ی چانه زنی، احساس غمگینی عمیق و خستگی و فقدان انرژی شدیدی در فرد دیده می‌شود. فرد علایم افسردگی نشان می‌دهد و مدتی تمایل به انجام هیچ کاری ندارد.
پذیرش: فرد، کمکم اتفاق و فقدانی که رخ داده را می‌پذیرد و به زندگی عادی و روزمره‌ی خود بازمی‌گردد.
سوگ چه علایمی دارد؟
- بهت و ناباوری: به محض اتفاق افتادن فقدان و از دست دادن، فرد ممکن است احساس گیجی و شوکزدگی کند و نتواند متوجه شود که چه اتفاقی افتاده است. فرد ممکن است احساس کرختی کند و واقعیت را انکار کند. برای مثال، زمانی که فردی، عزیزی را از دست می‌دهد، ممکن است تا مدتها، نتواند مرگ عزیزش را بپذیرد و منتظر بازگشت او باشد.
- غمگینی: احساس غم و ناراحتی، یکی از متداول‌ترین احساساتی است که در فرآیند سوگواری، اکثر افراد آن را تجربه می‌کنند. احساس غمی که افراد در فرآیند سوگواری تجربه می‌کنند، معمولا همراه با احساس پوچی، درماندگی و تنهایی عمیق است. فرد ممکن است بی دلیل و بی اختیار گریه کند و نتواند جلوی گریه‌اش را بگیرد.
- احساس گناه: فرد ممکن است نسبت به کارهایی که انجام داده و یا انجام نداده احساس گناه کند. ممکن است احساس کند در حق عزیزی که از دست داده، رابطه‌ای که از دست داده و غیره، کوتاهی کرده است. فرد احساس میکند می‌توانسته کاری کند تا این فقدان رخ ندهد. لذا مدام خود را سرزنش میکند.
- احساس خشم: حتی در صورتی که فقدان اتفاق افتاده، تقصیر کسی نباشد، فردی که سوگ را طی میکند، پر از احساس خشم و تنفر است و مدام خود و دیگران را سرزنش میکند. فرد احساس میکند اتفاقی که افتاده، ناعادلانه بوده و احساس خشم شدیدی نسبت به اطرافیان، خدا و جهان هستی میکند.
- علایم و مشکلات جسمی و فیزیکی: فرایند سوگ، تأثیر زیادی نیز بر روی سلامت جسمی فرد دارد. دردهای عصبی، مشکلات خواب، کاهش اشتها و کاهش وزن شدید و ناگهانی، افت عملکرد سیستم ایمنی بدن و غیره، همگی از جمله تأثیرات مخرب سوگ بر روی جسم فرد است.
مقاله پیشنهادی: نکاتی کاربردی برای کاهش ترس و غلبه بر آن
چه راهکارهایی برای مقابله با سوگ می‌توانیم داشته باشیم؟
زمانی که سوگوار از دست دادن چیزی یا کسی هستید، بسیار مهم است که بتوانید از خود مراقبت کنید. فشار و استرس ناشی از فقدان و از دست دادن، انرژی روانی شما را کاهش می‌دهد و شما را نسبت به علایم انواع اختلالات و بیماریها، آسیبپذیر میکند. موارد زیر کارهایی هستند که می‌توانید برای مراقبت از خود، به هنگام طی کردن فرآیند سوگ انجام دهید:
- با احساسات خود مواجه شوید: مواجه شدن با واقعیت از دست دادن، دردناک و سخت است. سرکوب کردن احساساتتان و فرار از غم و درد ناشی از سوگ، مدت طولانی ممکن نخواهد بود و در نهایت باید این غم و درد را بپذیرید و با آن مواجه شوید. فرار از سوگ و غم ناشی از آن، به مشکلات دیگری نظیر اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد و الکل منجر می‌شود.
- احساسات خود را بروز دهید: به هنگام طی کردن فرآیند سوگ، ابراز احساسات به شکل کلامی و صحبت کردن ممکن است سخت و دشوار باشد. سعی کنید به هر شکلی که می‌توانید برای مثال، گریه کردن، گوش دادن به موسیقی، سرگرم کردن خود با فعالیت‌های مختلف احساسات خود را بروز دهید و خود را تخلیه کنید.
- ارتباطات خود را حفظ کنید: در شرایطی که سوگوار هستید و موجی از احساسات منفی شما را احاطه کرده‌اند، حفظ ارتباط با اطرافیان و دریافت حمایت آنها، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد؛ به ویژه زمانی که داغدار از دست دادن عزیزی هستید، ارتباط با سایر اعضای خانواده و بستگان می‌تواند به طی کردن بهتر مراحل سوگواری به شما کمک کند.
- از جسم خود مراقبت کنید: به هنگام سوگواری، سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود و نسبت به بیماری، آسیبپذیر می‌شوید. مراقبت از خود، توجه به خواب، غذا و استراحت کمک میکند آسیب فیزیکی و جسمی کمتری ببینید.
نتیجه‌گیری
فقدان و از دست دادن، تجربه‌‌ی دردناکی است که همگی ما در زندگی آن را تجربه می‌کنیم. ما ممکن است سوگوار از دست دادن کسی، رابطه‌ای، موقعیتی و یا چیزی باشیم که برای ما مهم بوده است. در چنین شرایطی، ناراحتی عمیق و سایر احساساتی که تجربه می‌کنیم بسیار عادی و طبیعی هستند و نباید از مواجهه با آنها اجتناب کنیم. دلیل سوگ ما هرچه که باشد باید آن را بپذیریم و برای مقابله و مواجهه با آن، راهکارهای صحیحی را در پیش بگیریم. هرچند که برای عبور از این مرحله، نیاز به زمان داریم، اما در صورتی که نتوانیم فرآیند سوگ را به درستی طی کنیم و مدت طولانی سوگوار بمانیم و نتوانیم به زندگی عادی بازگردیم، نیاز داریم از یک متخصص برای حل مشکلمان کمک بگیریم.
