تراپی (رواندرمانی)
روان درمانی نوعی رابطه دو نفره است که طی جلسات متعدد به افراد کمک می‌کند تا شناخت صحیحی از خود به دست آورند و نسبت به مشکلات خود بینش پیدا کنند. در طی جلسات رواندرمانی، روانشناس ابتدا با استفاده از مصاحبه تخصصی و آزمون‌های مرتبط ابعاد مشکل مراجع را مشخص کرده و برای جلسات درمانی برنامه‌ریزی می‌کند.
روان درمانی چیست؟
یکی از خدمات مهم علم روانشناسی در سالهای اخیر ارائه روان درمانی با رویکردهای مختلف می‌باشد. روان درمانی نوعی رابطه دو نفره است که طی جلسات متعدد و از طریق گفت و گو به افراد کمک می‌شود تا ابعاد پیچیده رفتار و احساسات خود را بهتر بشناسند و بتوانند در موقعیت‌های مختلف احساسات خود را کنترل کنند. مهمترین هدف رواندرمانی کمک به افزایش شناخت، آگاهی و بینش و به دنبال آن تغییر رفتارهای آسیب زننده است. در نتیجه حذف این این رفتارهای آسیب‌زا افراد احساس بهتری نسبت به خود داشته و در نهایت به احساس رضایت بیشتری از زندگی دست پیدا میکنند.
انواع روان درمانی
اگرچه هدف همه انواع رواندرمانی‌ها افزایش کیفیت و احساس رضایت از زندگی است اما هر کدام به شیوه متفاوتی این کار را انجام می‌دهند. هر نوع رواندرمانی بر مبنای یک نظریه خاص شکل گرفته است. در هر نظریه ابعاد مختلف رفتار انسان‌ها مورد توجه قرار گرفته و اختلالات روانشناختی مختلف با توجه به مبانی این نظریه توجیه می‌شود. در واقع وجه تمایز انواع رواندرمانی، نظریه‌ای است که رواندرمانی بر مبنای آن شکل گرفته است. در ادامه رایج‌ترین رویکردهای رواندرمانی معرفی شده‌اند:
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی از رایج‌ترین رویکردهای روان درمانی در سالهای اخیر است. شناخت درمانگران معتقد هستند که اختلالات روانی حاصل الگوهای فکری تحریف شده یا ناکارآمد هستند. در درمان شناختی رفتاری به افراد کمک می‌شود تا روش تفکر منطقی را یاد بگیرند. درمانگران شناختی رفتاری در روند کارشان از فنون رفتاردرمانی هم استفاده میکنند. برخی از تکنیک‌های رفتار درمانی عبارتاند از: آموزش آرمیدگی و ریلکسیشن، تقویت مثبت رفتارهای مطلوب ( این روش در مورد مشکلات رفتاری کودکان بسیار تاثیرگذار است). حساسیت زدایی نیز یکی از فنون رفتاردرمانی است که در درمان انواع فوبیا موثر است.
طرح واره درمانی
طرحواره درمانی یک رویکرد جدید در حوزه رواندرمانی است که به افراد کمک می‌کند تا طرح‌واره‌های ناسازگار خود را بشناسند. طرحواره به مجموعه‌ای از باورهای فراگیر درباره خویشتن، دنیا و دیگران هستند. این باورها عمدتا در دوران کودکی و در اثر یک سری تجارب تکرار شونده و عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و زیستی به تدریج شکل می‌گیرند. همه انسان‌ها 5 نیاز بنیادین و اساسی دارند. این نیازهای عبارتاند از:
- دلبستگی ایمن به دیگران (شامل نیاز به امنیت، ثبات، محبت و پذیرش)
- خودگردانی، کفایت و هویت
- آزادی در بیان نیازها و هیجان‌های سالم
- خودانگیختگی و تفریح
- محدودیت‌های واقع‌بینانه و خویشتن‌داری
چنانچه به این نیازها به شکل سالمی پاسخ داده نشود (توجه بیش از حد به یک نیاز و یا برعکس بی‌توجهی و نادیده گرفتن) و کودک در یک حیطه دچار ناکامی شود این تجربه می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک طرحواره ناسازگار باشد.
وقتی یک طرحواره شکل می‌گیرد افراد در طی زمان بر اساس الگوی رفتاری مناسب با طرحواره عمل کرده و در واقع شیوه تعبیر و تفسیر ما از رفتار دیگران را نیز مشخص می‌کند. در طرح واره درمانی به افراد کمک می‌شود تا طرحواره های ناسازگار خود را بشناسند و الگوهای رفتاری تکرارشونده خود را اصلاح کنند. در این روش بر گذشته و خاطراتی که بار هیجانی زیادی دارند تاکید شده و با استفاده از فنون خاصی سعی می‌شود تا اثرات منفی این خاطرات خنثی شود.
درمان تحلیلی و روانکاوی
در درمانهای روانکاوی و تحلیلی اعتقاد بر این است که مشکلات بیماران ریشه در تجربیات ابتدای دوران کودکی‌شان دارد. روانکاوان معتقد هستند که برای درمان مشکلات روانشناختی نباید فقط به تغییر در رفتارهای زمان حال بسنده کرد و برای دستیابی به تاثیرات ماندگار لازم است که دلایل پنهانی عمیق‌تری را بشناسیم و به درمان این موارد بپردازیم. یکی از اهداف درمانهای روانکاوی و درمانهای تحلیلی آشکار کردن تعارض‌های ناخودآگاهی است که موجب اختلالات روانشناختی شده است.
رواندرمانی گروهی
در روان درمانی گروهی تعداد از افراد (معمولا بین 5 تا 10 نفر) که مشکلات مشابهی دارند همراه با درمانگر در یک جلسه مشترک شرکت میکنند. رواندرمانی‌های گروهی یا گروه درمانی فضایی را فراهم میکنند که افراد به راحتی می‌توانند در مورد مشکلات خود صحبت کرده و از تجربیات سایرین نیز استفاده کنند. یکی از مهمترین تاثیرات گروه‌درمانی فراهم کردن فضایی است که افراد می‌توانند الگوهای رفتاری خود را به دقت مورد مشاهده قرار داده و به تدریج آن را اصلاح کنند.
بازی درمانی
یکی از رایج‌ترین رویکردهای رواندرمانی برای حل مشکلات روانشناختی کودکان بازی درمانی است. کودکان معمولا افکار و احساسات خود را از طریق بازی و نقاشی به خوبی نمایش می‌دهند. بازی درمانگران با توجه به نوع بازی کودکان و نشانه‌های خاص در نقاشی‌ها مشکلات روانشناختی کودکان را شناسایی کرده و از طریق بازی به اصلاح رفتارها و الگوهای فکری کودکان می‌پردازند.
مراحل انجام روان درمانی
رواندرمانی معمولا به شکل مجموعه‌ای از جلسات منظم انجام می‌شود. تعداد جلسات با توجه به نوع روان درمانی متفاوت است. حداقل تعداد جلسات درمانهای شناختی رفتاری 12 جلسه بوده و ممکن است کمی طولانی تر شود. طرحواره درمانی و درمانهای تحلیلی معمولا طولانی‌تر بوده و ممکن است تا یک سال هم طول بکشد. زمان جلسات معمولا 45 دقیقه تا یک ساعت بوده و فاصله جلسات هفته‌ای یکبار است. در اولین جلسه معمولا افراد مورد ارزیابی قرار گرفته و توضیحاتی در مورد مشکل خود ارائه میکنند. رواندرمانگر به منظور شناخت بهتر ابعاد مشکل معمولا سوالاتی را از فرد می‌پرسد و در نهایت در انتهای جلسه روند کار، توضیحات مربوط به رویکرد درمانی و هزینه جلسات به مراجع توضیح داده می‌شود.
رواندرمانی برای چه مشکلاتی کاربرد دارد؟
روان درمانی طیف متعددی از مشکلات روانشناختی را پوشش می‌دهد. مشکلاتی همچون افسردگی، اضطراب، وسواس، انواع فوبیا و مشکلات بین فردی همگی با استفاده از روان درمانی قابل بهبود هستند. مسائلی همچون مشکلات زناشویی، مشاوره پیش از ازدواج و ارتقای سلامت روان همچون آموزش مهارت‌های زندگی و …. نیز در جلسات رواندرمانی مورد توجه قرار می‌گیرند.
مهمترین ویژگیهای یک روان درمانگر چیست؟
دنیای امروز، دنیای اطلاعات است. برای به دست آوردن اطلاعات در هر زمینهای کافیه یک جست‌و‌جوی کوتاه در دنیای اینترنت داشته باشید. خیلی راحت با انبوهی از اطلاعات مواجه می‌شوید. این مزیت می‌تواند گاهی ما را به دردسر هم بیندازد. فرض کنید به یک رواندرمانگر نیاز دارید و حالا با حجم زیادی از اطلاعات مواجه شده‌اید. دانستن مهمترین ویژگیهای یک روان درمانگر به شما کمک می‌کند تا در میان انبوه اطلاعات گم نشوید و بتوانید تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشید.
اولین ویژگی یک روان درمانگر داشتن تحصیلات آکادمیک و مدرک تحصیلی مرتبط هست. افرادی که خدمات رواندرمانی را ارائه می‌دهند باید کارشناسی ارشد یا دکتری روانشناسی بالینی داشته باشند و در یک زمینه مشخص مثلا کودک – نوجوان، بزرگسال یا زوج درمانی خدمات ارائه بدهند.
ویژگی بعدی که در انتخاب یک رواندرمانگر باید مورد توجه قرار بگیرد تجربه و تخصص درمانگر است. بین تجربه و تحصیلات روان درمانگران و خدماتی که ارائه می‌دهند باید تناسب وجود داشته باشد و در یک زمینه مشخص مثلا کودک – نوجوان یا بزرگسال خدمات ارائه بدهند.
بهتر است روان درمانگرانی را انتخاب کنید که دارای مجوز از سازمان نظام روانشناسی هستند یا تحت نظارت یک روانشناس بالینی خدمات ارائه می‌دهند.
