شخصیت به معنای الگویی از صفات نسبتا پایدار و دائمی در افراد است که منجر به ویژگی‌های منحصر به فرد می­‌شود. ویژگی‌­های شخصیتی در افراد مختلف متفاوت بوده و هر انسانی در موقعیت­‌های مختلف الگوی رفتاری و هیجانی مختلفی را از خود نشان می­‌دهد. اما گاهی برخی الگوهای رفتاری به شکل کاملا متمایز از محدوده بهنجار و طبیعی خود خارج شده و منجر به مشکلاتی در زندگی افراد می‌­شود. این الگوهای رفتاری نامناسب که فراگیر بوده و تمام زندگی شخص را تحت‌­تاثیر قرار می‌­دهند اختلال شخصیت نام دارد. افراد دچار اختلال شخصیت دارای الگوهای رفتاری مخرب، مختل و ناکارآمدی هستند که در تمام عمر با آن‌ها همراه بوده و حیطه‌های مختلف زندگی شخصی، بین‌فردی، شغلی و اجتماعی آنان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مشاوره اختلالات شخصیت به افراد کمک می‌کند تا نشانه‌های مهم اختلالات شخصیت را بشناسند، بتوانند این علائم را تا حدودی کنترل کنند و کیفیت روابط بین‌فردی خود را ارتقا ببخشند.

انواع اختلالات شخصیتی

اختلالات شخصیت در 3 دسته کلی طبقه بندی می­‌شوند. هر طبقه شامل تعداد اختلال مجزا می‌­باشد. در ادامه این اختلالات به تفکیک توضیح داده شده است.

اختلالات شخصیتِ طبقه A

این طبقه شامل 3 اختلال شخصیت می‌شود. این اختلالات عبارت‌اند از:

• اختلال شخصیت پارانوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

افراد مبتلا به این اختلالات اغلب عجیب- غریب و نامتعارف به نظر می‌رسند. مشخصه افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی‌اعتمادی فراگیر نسبت به همه افراد است. افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوئید اغلب در دنیای خیالی خود به سر می‌برند و تمایل به برقراری ارتباط با افراد ندارند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اغلب افکار، باورها و ظاهر عجیب و نامتعارفی دارد.

اختلالات شخصیتِ طبقه B

این طبقه دربرگیرنده 4 اختلال شخصیت است:

• اختلال شخصیت ضداجتماعی
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلال شخصیت نمایشی
• اختلال شخصیت خودشیفته

افراد مبتلا به این اختلالات اغلب نمایشی، نامتعادل و دمدمی‌اند.

فردی که اختلال شخصیت ضداجتماعی دارد نمی‌تواند از عرف جامه و قوانین پیروی کند. این افراد به طور مدام درگیر رفتارهای غیرقانونی بوده و نسبت به حقوق دیگران کاملا بی‌اعتنا هستند. پس از ارتکاب اعمال غیرقانونی نیز هیچ‌گونه احساس ندامت و پشیمانی در آن‌ها دیده نمی‌شود.

مشخصه اختلال شخصیت مرزی احساس مزمن پوچی، تغییرات روحی بسیار سریع و آنی و اصطلاحا دمدمی مزاج بودن است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی روابط بین‌فردی بسیار آشفته‌ای دارند. 

فردی که مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی است روابط بسیار سطحی دارد و هیچ‌گاه نمی‌تواند احساسات عمیقی را تجربه کند. این افراد دائما دوست دارند در مرکز توجه باشند و اگر توجه کافی از اطرفیان خود دریافت نکنند ممکن است دچار افسردگی شوند.

مشخصه افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته این است که خودبزرگ‌بینانه احساس می‌کنند آدم بسیاری مهمی هستند و از  هیچ جهتی نظیر ندارند.

اختلالات شخصیت طبقه C

• این طبقه شامل اختلالات شخصیت دوری‌گزین، وابسته، و وسواسی جبری هستند. افراد مبتلا به این اختلالات اغلب مضطرب و هراسان به نظر می‌رسند.
• افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین حساسیت مفرطی به طرد شدن از سمت بقیه دارند که باعث گوشه‌گیری و انزوای آن‌ها از جامعه می‌گردد.
• فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته مسئولیت‌های مهم زندگی خود را به گردن دیگران می‌اندازد و نمی‌تواند برای مدت کوتاهی تنهایی را تحمل کند.
• ویژگی‌های مهم اختلال شخصیت وسواسی – جبری عبارت است از محدود بودن هیجانات، منظم و مرتب بودن، سرسختی و یکدندگی، کمال‌طلبی و انعطاف‌ناپذیری.

توجه: ویژگی‌هایی که در بالا توضیح داده شد خصوصیت‌های اصلی اختلالات شخصیت هستند. هر یک از این خصایص ممکن است در ما و یا اطرافیانمان به درجاتی وجود داشته باشد. بنابراین صرف وجود یک ویژگی نشانگر اختلال شخصیت نیست. برای تشخیص اختلال شخصیت حتما باید از یک متخصص سلامت روان (روانشناسی بالینی) کمک گرفت. در صورت نیاز به راهنمایی و مشورت یا داشتن سوال می‌توانید از خدمات تخصصی مشاورلاین در حوزه اختلالات شخصیت استفاده کنید.

اهمیت مشاوره اختلالات شخصیت

اختلالات شخصیت الگوهای ارتباطی، فکری و رفتاری نامناسبی هستند که از ابتدای کودکی شکل گرفته و در دوره نوجوانی و بزرگسالی خود را نشان می‌دهد. بنابراین یکی از فواید بسیار مهم مشاوره فردی در این حوزه  نقش پیشگیرانه مشاوره اختلالات شخصیت است. مشاوره اختلالات شخصیت می‌تواند به بسیاری از والدین کمک کند تا با به کارگیری اصول صحیح فرزندپروری از بروز مشکلات شخصیتی در فرزندان خود جلوگیری کنند.

مشاوره اختلالات شخصیت در روابط زوجین و مشاوره پیش از ازدواج نیز بسیار مهم است. مشاوره اختلالات شخصیت به افراد کمک می‌کند تا نشانه‌های اختلال شخصیت و ویژگی‌های آن را بشناسند و بتوانند روابط عاطفی خود را تنظیم کنند.

مراحل مشاوره اختلالات شخصیت

مهم­ترین نکته در مشاوره اختلالات شخصیت تشخیص صحیح و دقیق این اختلال است.  مشاوره اختلالات شخصیت معمولا ابتدا با یک جلسه مصاحبه شروع می­شود. درمانگر با استفاده از مصاحبه تخصصی و اجرای پرسشنامه‌­های روانشناختی مناسب نوع اختلال شخصیت را شناسایی کرده و عوامل موثر در شکل­‌گیری اختلال را مشخص می‌­کند. در مراحل بعدی اطلاعات و آگاهی­‌های لازم در اختیار مراجع قرار داده می­‌شود و در رابطه با اهداف درمان توافق صورت می­‌گیرد. در مشاوره اختلالات شخصیت بسیار مهم است که مراجع با تاثیر اختلال بر ابعاد مختلف زندگی­اش آشنا شده و انگیزه لازم برای تغییر و شرکت در جلسات را پیدا کند. در ادامه درمانگر با استفاده از تکنیک­‌های روان­درمانی به فرد کمک می­کند تا ضمن تغییر باورها و شناخت­‌های ناکارآمد الگوهای رفتاری مناسب و سازگارانه را جایگزین رفتارهای قبلی کند.