اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal personality disorder) یک اختلال روانشناختي پیچیده است که تاثیرات قابل توجهی بر افکار، احساسات و رفتارهای فرد می‌گذارد. افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال با چالش‌هاي منحصر به فردي مثل تحريف کردن واقعيت‌ها يا مشکل در ارتباط گرفتن با ديگران دست و پنجه نرم مي‌کنند. در ادامه با بررسی پیچیدگی‌های این اختلال، سعي مي‌کنيم درک عمیق‌تری از ویژگی‌ها، علل و روش‌هاي درمانی بالقوه آن به دست آوریم.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال چیست؟
شخصیت اسکیزوتایپال یکی از اختلالات روانشناختي است، که افراد مبتلا به آن معمولاً رفتارهايي دارند که از نظر ديگران عجيب و غريب یا غيرمعمول شناخته مي‌شوند. اين افراد اغلب روابط صميمي بسيار کمی دارند زيرا درک درستي از نحوه ارتباط با ديگران، یا تاثیر رفتارشان بر آنها ندارند. همچنین ممکن است انگیزه‌ها و رفتارهای افراد را اشتباه تعبیر کنند و بی‌اعتمادی قابل توجهی نسبت به دیگران داشته باشند. به همين دليل اضطراب‌هاي شدیدي را تجربه مي‌کنند و به اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی تمایل دارند.
ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
ويژگي‌ها و علائم اين اختلال ممکن است در هر فرد متفاوت باشد، ولي به طور کلي ويژگي‌هايي مانند انزواي اجتماعي زیاد، چالش‌هاي ارتباطي، یا رفتار و ظاهر عجيب و غريب در اين افراد ديده مي‌شود. افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال تمايل دارند واقعيت‌ها را تحريف کنند، معمولاً بدبين هستند، افکارشان پارانوييد است و دوستان صميمي زيادي ندارند. در اينجا به برخي از شايع‌ترين علائم اسکيزوتاپيال مي‌پردازيم.
تحریف کردن واقعیت
فرد مبتلا به اختلال اسکیزوتایپال، ممکن است موقعیت‌ها یا رویدادهای معمولي را به صورت معنادار برای خود تفسیر کند. به عنوان مثال ممکن است در یک موقعیت اجتماعی، فکر کند همه در حال صحبت کردن درباره او هستند. یا به هنگام تماشای اخبار احساس کند اخبارگو، پیام مهمی برای شخص او داشت تا کار خاصی را انجام دهد. گاهی اوقات فرد می‌داند که درک او از واقعیت تحریف شدهاند و این باورها واقعیت خارجی ندارد.
باورهای فراطبيعي و تفکر خرافاتی
در تفکر خرافاتی و جادویی، فرد دو یا چند رویداد بی‌ربط را به هم مربوط می‌کند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، ممکن است بیشتر زمان خود را صرف فکر کردن به رویدادهای فراطبیعی کند یا به شدت به خرافات پایبند بماند. به عنوان مثال فرد بر این باور است که می‌تواند ذهن دیگران را بخواند یا با ذهنش بر افکار آنها تاثیر بگذارد.
گفتار عجيب و غريب
فرد مبتلا به اسکيزوتايپال ممکن است به هنگام صحبت کردن تمايل داشته باشد از عبارات و کلمات عجيب استفاده کند که معمولاً توسط افراد ديگر جامعه استفاده نمي‌شوند. به عنوان مثال بيش از حد مبهم و مفصل صحبت کند. به همين دليل معمولاً ديگران به سختي منظور او را درک مي‌کنند و اين موضوع، ارتباط گرفتن با ديگران را براي شخص سخت‌تر مي‌کند.
اضطراب اجتماعي و ترس‌ها
اگر فرد مبتلا به شخصيت اسکيزوتايپال باشد، ممکن است دائماً اين باور را داشته باشد که شبيه ديگر افراد جامعه نيست. فرد مدام احساس اضطراب مي‌کند که ديگران نسبت به او، ظاهرش، رفتارش یا مکالمه‌هايش در موقعیت‌های مختلف چه واکنشی نشان می‌دهند. به انگیزه‌های دیگران شک دارد و نميتواند به افراد ديگر اعتماد داشته باشد. اگر شما برخي يا همه اين علائم را داريد، کمک گرفتن از متخصصين مي‌تواند راهکارهاي مقابله و رسيدن به رشد شخصي را در اختيارتان قرار دهد.
مشکل در ارتباط گرفتن با ديگران
فرد ممکن است در هر نوع رابطه صميمي احساس ناراحتی کند. البته معمولاً با خويشاوندان درجه يک اين چالش را ندارد. گاهي ممکن است فرد حتي به ايجاد صميميت تمایل داشته باشد، اما همچنان وقتی کسی بیش از حد به او نزدیک میشود، کناره‌گیری کند زيرا حس مي‌کند افراد ديگر او را قضاوت مي‌کنند يا او را در جمع خود نمي‌پذيرند.
مقاله پیشنهادی: مهم‌ترین نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی کدامند؟
علل بروز شخصیت اسکیزوتایپال
کودکان به طور طبيعي در طول زمان یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران تعاملات مناسب داشته باشند، چگونه واقعيت‌ها را تفسیر کنند و به چه شکلي در موقعیت‌های اجتماعی با انعطاف‌پذیری پاسخ دهند. اینکه دقیقاً چه اتفاقی برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتیپال می‌افتد، به طور قطعی مشخص نیست. اما محققان سلامت روان بر اين باور هستند که تغییراتی در نحوه عملکرد مغز، تاثيرات ژنتیک، عوامل محیطی و رفتارهای اطرافيان مي‌توانند در اين موضوع نقش داشته باشند.
ميزان شيوع اسکيزوتايپال
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، نسبت به اختلالات رواني ديگر نادر است. این بیماری تقریبا ۳ تا ۵ درصد از مردم ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بيشتر در مردان ديده مي‌شود. ابتلا به شخصیت اسکیزوتایپال به طور معمول در اوایل بزرگسالی تشخیص داده میشود. هر چند علائم و نشانه‌های آن مانند افزایش علاقه به فعالیت‌های انفرادی و سطح بالای اضطراب اجتماعی ممکن است در سال‌های نوجوانی نيز دیده شود.
تفاوت شخصیت اسکیزوتایپال با اسکیزوفرنیا
اين دو بيماري ممکن است به راحتي اشتباه گرفته شوند، ولي تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال با اسکيزوفرني این است که افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال غالبا می‌توانند تفاوت بین افکار تحریف شده خود و واقعیت را تشخيص دهند و افکار هذيانی اسکيزوفرنيا را ندارند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا بازه‌هاي طولاني روان‌پريشي و توهم دارند، که باعث از دست دادن ارتباط خود با واقعيت میشود. به طور کلي اسکيزوفرنيا تاثيرات منفي بيشتر و شدیدتری بر عملکرد روزانه فرد داشته و باعث ایجاد آشفتگی شدید در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی فرد مبتلا میشود.
روش‌های تشخیص اسکیزوتایپال
وقتي فردي با علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال به متخصصين مربوطه مراجعه مي‌کند، معمولاً از او سوالاتي درباره تاريخچه کودکي، روابط گذشته و تاريخچه کار و شغل پرسیده میشود. از آنجايي که ممکن است خود فرد نسبت به برخي رفتارها و علائم خود آگاهي نداشته باشد، گاهي از خانواده و دوستان وي نيز براي جمع‌آوري اطلاعات کمک گرفته مي‌شود. اگر فکر مي‌کنيد شما يا عزيزانتان ممکن است به اين اختلال دچار باشيد، مشاوره با دکتر مهدی امینی مي‌تواند به شما در قدم‌های اوليه تشخیص بیماری کمک کند.
درمان‌های موثر اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
مديريت و کاهش علائم اين بيماري ميسر است، اما تعهد و پيگيري لازم را در فرایند درمان مي‌طلبد. متخصصين سلامت روان به طور معمول شخصیت اسکیزوتایپال را با ترکيبي از روش‌هاي مختلف درمانی مثل رواندرماني، شماوره با خانواده، دارودرمانی (در صورت نیاز) و توصيه‌هايی برای تغيير سبک زندگي درمان مي‌کنند. در ادامه بيشتر به بررسی اين روش‌ها مي‌پردازيم.
درمان‌هاي شناختي-رفتاري
اين روش، يک نوع درمان ساختاریافته و هدفمند است. در طي جلسات، درمانگر یا روانشناس به فرد کمک می‌کند نگاه دقیق‌تری به افکار و احساسات خود داشته باشد و تاثير افکارش بر رفتارهاي خود را درک کند. در اين روش ممکن است مهارت‌هایی مثل تمرکز بر افکار مثبت، حضور در لحظه حال و نپرداختن به گذشته به فرد آموزش داده شود.
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
درمان دارويي
در حال حاضر هيچ دارويي به طور خاص بر درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال تمرکز نمي‌کند، اما برخي داروها هستند که بر کنترل ديگر علائم همراه با اسکيزوتايپال (مانند اضطراب و افسردگي) کمک مي‌کنند. به طور کلي مي‌توان گفت دارو يک روش درماني کامل نيست و در کنار مشاوره‌هاي روانشناختي مي‌تواند مسير درمان را راحت‌تر کند.
تغییر در سبک زندگی
توصیه‌های خودمراقبتی که گاهی درمان‌های خانگی نیز نامیده می‌شوند، می‌توانند تاثیر به سزایی در روند درمان فرد داشته باشند. معمولاً به افراد مبتلا به این اختلال توصیه میشود:
- برای کاهش علائم افسردگی و اضطراب ورزش کنند.
- در مورد شرایط خود بیشتر یاد بگیرند تا علائم آن را بهتر مدیریت کنند.
- از الکل و مواد مخدر اجتناب کنند زیرا علائم بیماری را بدتر مي‌کنند.
- راه‌هایی برای کاهش استرس بیاموزند و برای جلوگیری از تشدید علائم استراحت کنند.
- از انزوا و سپری کردن زمان به تنهایی خودداری کنند.
سخن پایانی
اختلال شخصيت اسکيزوتايپال، يک اختلال شخصيتي مهم است که مي‌تواند افراد را به تجربه اضطراب، افسردگي و انزوا بکشاند. کمک گرفتن از فرد متخصص به محض بروز علائم، مي‌تواند در کاهش چالش‌هاي روزانه افراد موثر باشد. با مراجعه به متخصصين امر و شروع درمان مناسب برای چنین افرادی میتوان مسير زندگي رضايت بخش‌تری رضایتبخشتری را ترسیم کرد.
