اگر مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD باشید، احتمالا افکار وسواس گونه و رفتارهای اجباری را به صورت مکرر تجربه می‌کنید. در واقع، اختلال وسواس فکری – عملی در بردارنده تصاویر، تمایلات، افکار ناخوشایند، حساسیت‌ها و رفتارهای اجباری ناخواسته‌ای است که دائماً فرد را درگیر کرده و منجر به ایجاد احساس اضطراب، انزجار یا ناراحتی در وی می‌گردد. به همین منظور، ما تصمیم گرفتیم در ادامه تعریف دقیق و واضحی را در رابطه با اختلال وسواس فکری ـ عملی (OCD) ارائه داده، به انواع مختلف آن اشاره کرده و روش‌های درمانی آن را بررسی کنیم.
تعریف وسواس فکری – عملی (OCD)
اختلال وسواس فکری – عملی که تحت عنوان Obsessive compulsive disorder (OCD)هم شناخته می‌شود، یک بیماری شایع در حوزه سلامت روان است که باعث می‌شود فرد افکار وسواس‌گونه و رفتارهای اجبارگونه از خود بروز دهد. OCD میتواند بر زندگی مردان، زنان و کودکان تاثیر بسیاری داشته باشد. معمولاً، افراد در سنین مختلف مثل دوران بلوغ یا اوایل نوجوانی و جوانی علائمی در رابطه با این اختلال از خود بروز می‌دهند، اما در اوایل بزرگسالی بیش از گذشته درگیر این اختلال میشوند. OCD میتواند بر زندگی فرد تاثیرات منفی بگذارد و موجب ناراحتی و عقب افتادگی او در حوزه‌های مختلف زندگی شخصی و اجتماعی شود.
باید گفت جز اجبار در اختلال وسواس فکری – عملی خود را به صورت یک رفتار یا عمل تکراری نشان می‌دهد. معمولاً رفتارهای اجباری برای تسکین موقت احساسات ناخوشایند ناشی از افکار وسواس گونه بروز پیدا می‌کنند. یکی از نمونه‌های اختلال وسواس فکری – عملی داشتن این حس است که شخص ترس وسواس گونه‌ای در رابطه با دزدیده شدن اشیا یا لوازم خود داشته باشد و قبل از اینکه خانه را ترک کند، چندین بار به بررسی قفل پنجره‌ها و درها بپردازد. در موارد مشابه دیگر، ممکن است یک زن باردار و یا مادر دارای نوزاد که به OCD مبتلا است، به صورت وسواسی نگرانیهایی در رابطه با آسیب دیدن نوزاد، تمیز نبودن شیشه شیر، از دست دادن کودک به دلیل یک اتفاق و افکاری از این دست را داشته باشد. این امر میتواند منجر به رفتارهای اجباری نظیر چک کردن مکرر تنفس کودک و حساسیت افراطی به دمای بدن نوزاد شود. این اختلال معمولاً منجر به ایجاد مشکلات قابل توجهی در زندگی فرد شده و در صورت عدم درمان به طور چشم‌گیری عملکرد فردی، خانوادگی، تحصیلی و حتی شغلی فرد را مختل میکند. اما به کمک روش‌های درمانی و کاربردی مناسب می‌توان این اختلال را تحت کنترل داشته و درمان کرد.
انواع وسواس فکری کدام است؟
اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD انواع مختلفی دارد که میتواند زندگی فرد را مختل کند، ما در ادامه به انواع مختلف وسواس فکری و عملی اشاره می‌کنیم:
- وسواس شستشو: این وسواس به شستن زیاد دست‌ها و یا تمیزکاری باز می‌گردد. اگر شما جز آن دسته از افرادی هستید که دائماً دست‌های خود را شسته و یا بعد از لمس دستگیره‌های درب و… با این حس که باید آنها را تمیز کنید مواجه می‌شوید، باید گفت در این دسته قرار می‌گیرید.
- وسواس چک کردن: این وسواس به بررسی مکرر و یا چک کردن موارد مختلف در خانه باز می‌گردد. اگر دائماً بسته بودن شیر فلکه گاز و یا درب منزل خود را بررسی می‌کنید باید گفت در این دسته قرار می‌گیرید.
- وسواس احتکارگری: نوع دیگری از وسواس نگهداری افراطی اشیاء به درد نخور و دور ریختنی است. نام گذاری این نوع وسواس به احتکارگران و یا اشخاصی که حس ترس از دور انداختن وسایل مختلف دارند، باز می‌گردد. اگر شما جز آن دسته از افرادی هستید که تمایلی به بخشیدن یا دور انداختن وسایل و لباس‌هایتان ندارید احتمالاً در این دسته قرار می‌گیرید.
- وسواس شمردن: نوع دیگری از OCD به شمردن، گفتن و یا مرتب کردن اشیا و لوازم مختلف بر اساس شماره و تعداد اشاره دارد. به عنوان مثال، اگر شما دائماً کوسن‌های موجود بر مبل خود را بدون هیچ دلیل منطقی مرتب می‌کنید احتمالاً در این دسته قرار می‌گیرید.
- وسواس نظم و ترتیب: یکی دیگر از انواع وسواس تمرکز زیاد و افراطی فرد مبتلا بر مرتب بودن و نظم دادن به اشیاء است. در چنین وسواسی درهم ریختگی دور و بر، و محیط اطراف به شدت فرد را آزرده میکند.
- وسواس با محتوای افکار آزارنده: یکی دیگر از انواع وسواس، دربرگیرنده افکار و احساسات ناخوشایند و آزارندهای است که دائماً ذهن فرد را درگیر میکند. داشتن افکار و احساسات تکراری همچون میل جنسی و یا خشونت و … نمونههایی از این نوع هستند. در این نوع وسواس ذهن فرد ممکن است درگیر هر نوع فکر و احساس ناخوشایند و حتی ترسناک شود.
مقاله پیشنهادی: شخصیت اسکیزوتایپال چیست و چه تفاوتی با اسکیزوفرنیا دارد؟
علل بروز اختلال وسواس فکری – عملی
در حقیقت، باید گفت اینکه چه مسئله‌ای باعث بروز اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD در افراد می‌شود، به صورت واضح مشخص نیست. البته عواملی نظیر عوامل ذیل می‌توانند بر این مسئله تاثیرگذار باشند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی فرد، اگر یکی از اعضای خانواده فرد به اختلال OCD مبتلا باشد، احتمال اینکه این ژن در او وجود داشته باشد، زیاد می‌شود.
- وجود مواد شیمیایی متفاوت در مغز، برخی از افراد مبتلا به اختلال اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD به دلیل وجود مواد شیمیایی مختلف در مغزشان همچون وجود سطح پایین ماده شیمیایی سروتونین در مغز، به این اختلال مبتلا میشوند.
- رویدادها و وقایع زندگی، اختلال وسواس فکری – عملی در افرادی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته یا دائما نادیده گرفته میشوند، بیش از افراد دیگر شایع است. حتی گاهی مشاهده می‌شود وجود رویدادهای مهم زندگی نظیر زایمان یا سوگواری میتواند باعث خلق این اختلال شود.
- شخصیت فرد از جمله عوامل دیگری است که میتواند باعث افزایش وجود این اختلال در زندگی فرد شود. احتمال اینکه افراد منظم، دقیق، کمالگرا و دارای استانداردهای شخصی بالا، در معرض ابتلا به OCD قرار گیرند، زیاد است. البته افرادی که مضطرب هستند یا احساس مسئولیت زیادی دارند هم با این اختلال مواجه میشوند.
اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان
همانطور که در بخشهای قبلی به این مسئله اشاره شد، عمدتاً بزرگسالان درگیر اختلال اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD میشوند. اما این اختلال ممکن است بنا به دلایل ارثی، شیوه تربیتی نادرست و بسیار خشک، اتفاقات دوران رشد و … در کودکان نیز رخ دهد. معمولاً، کودکانی که با اضطراب شدید مواجه هستند و یا دائماً افکار و تصاویر ترسناک و اذیت کننده در ذهن خود می‌بینند، ممکن است با این اختلال دست و پنجه نرم کنند. وجود گروه دوستی معتمد، وجود رابطه خوب بین والدین و کودک، ورزش کردن کودک و استفاده از کمک متخصص میتواند به مدیریت بهتر و بهبودی اختلال وسواس فکری و عملی در این افراد منجر شود.
درمان اختلال وسواس فکری-عملی
حالا که با اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD آشنا شده‌اید، حتما تمایل دارید اطلاعاتی در رابطه با نحوه درمان این اختلال نیز به دست آورید. ما در ادامه به این روش‌های درمانی اشاره می‌کنیم.
- ورزش کنید.
در واقع، باید گفت فعالیت فیزیکی و ورزش به صورت طبیعی اضطراب و استرس شما را کاهش می‌دهد. انجام مکرر ورزش به افزایش اعتماد به نفس، تمرکز و کاهش اضطراب و در نهایت به مدیریت بهتر اختلال وسواس فکری – عملی OCD منجر می‌شود.
- از خواب کافی برخوردار شوید.
زمانی که شما از خواب هشت ساعته شبانه باکیفیت برخوردار می‌شوید، می‌توانید به مدیریت بهتر احساساتی نظیر اضطراب، استرس و حتی اختلال وسواس فکری – عملی بپردازید. به همین علت، توصیه می‌شود حتماً خواب باکیفیت و آرامش‌بخشی داشته باشید.
- خودمراقبتی و آرامسازی را بیاموزید.
آشنایی شما با تکنیک‌ها و روش‌های خودمراقبتی نظیر یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق، نوشتن احساسات و افکار میتواند به افزایش خودآگاهی و آرامسازی شما کمک کند. به همین علت، توصیه می‌شود حتماً از این راهکارها برای آرام سازی ذهن و جسم، و کنترل علایم اختلال وسواس فکری – عملی استفاده کنید.
- با دوستان، اعضای خانواده و نزدیکان خود روابط نزدیکی داشته باشید.
هنگامی که شما با دوستان خود ارتباط برقرار می‌کنید، می‌توانید احساسات، نگرانی‌ها، اضطراب‌ها و استرس‌هایتان را با آنها در میان بگذارید. در واقع، صحبت با یک گروه امن و دوستانه میتواند نتایج مثبت زیادی برای شما از لحاظ روانی داشته باشد. در ضمن، اگر یکی از دوستان و یا اعضای خانواده شما با اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD مواجه است، حتماً در رابطه با نگرانی‌های خود با او صحبت کنید.
- از کمک متخصص و روان درمانگر استفاده کنید.
معمولاً افرادی که با اختلال وسواس فکری – عملی مواجه هستند برای درمان نیازمند کمک متخصص هستند. به همین علت، کمک گرفتن از متخصص و استفاده از خدمات مشاوره، رواندرمانی و درمان دارویی میتواند باعث بهبودی سریع بیماری شود. اغلب در درمان این بیماری از روش‌های رواندرمانی چون درمان شناختی رفتاری (CBT) برای درمان ترس‌ها و افکار وسواسی استفاده می‌شود. در ضمن، استفاده از داروهایی که بر سروتونین و دیگر انتقال دهنده‌های عصبی تاثیرگذار هستند، میتواند برای درمان اختلال وسواس فکری – عملی موثر باشد.
نتیجه‌گیری
به طور کلی باید گفت تکنیک‌های فوق به شما کمک می‌کنند تا بتوانید اختلال وسواس فکری – عملی خود را مدیریت کرده و سریع‌تر از حالت اضطراب و انزوایی که این اختلال ممکن است برای شما یا عزیزانتان ایجاد کند، بیرون بیایید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه شناسایی علایم و درمان اختلال وسواس فکری – عملی می توانید از دکتر مهدی امینی، متخصص روانشناسی بالینی مشاوره و راهنمایی دریافت کنید.
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
