امروزه طلاق نیز یکی از مهمترین پدیده‌های اجتماعی است، به طوری که همواره درصدی از ازدواج‌ها منجر به جدایی و طلاق می‌شوند. پدیده‌ی طلاق به طور قطع، یک پدیده‌ی شوکه کننده با اثرات مخرب و منفی بر روی زندگی افراد و بخصوص کودکان است. اما والدین می‌توانند با توجه به برخی نکات، از تأثیرات آن بر روی زندگی فرزندان خود بکاهند. در این مقاله به اثرات طلاق بر روی کودکان و نحوه‌ای که والدین می‌توانند از تأثیرات آن بر روی کودکان خود جلوگیری کنند می‌پردازیم.
اثرات طلاق والدین بر روی کودکان
طلاق والدین، اثرات کوتاه‌مدت و بلند‌مدتی بر روی کودکان سنین مختلف می‌گذارد. مطالعات مختلف نشان داده است که بین طلاق والدین و مشکلات سلامت روان کودکان، افت تحصیلی و روابط مشکل‌دار در برزگسالی، رابطه‌ی مستقیم وجود دارد. بسته به سن و مرحله‌ی رشدی کودک، کودکان درک و تفسیر متفاوتی از پدیده‌ی طلاق دارند و به همین دلیل اثر طلاق بر روی کودکان طلاق متفاوت است. هرچه کودکان کم سن‌تر باشند درک و پذیرش طلاق والدین برایشان سخت‌تر است و عبور از این مرحله‌ی زندگی برایشان با استرس و پریشانی بیشتری همراه است. موارد زیر از جمله اثرات روانی هستند که کودکان سنین مختلف، به طور معمول آنها را تجربه می‌کنند:
-
از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌های اجتماعی
نتایج تحقیقات نشان داده‌اند که طلاق و جدایی والین می‌تواند بر روی زندگی اجتماعی کودکان تأثیر بگذارد. کودکانی که والدین آنها طلاق گرفته‌اند و یا در معرض جدایی و طلاق هستند، نسبت به سایر کودکان تمایل کمتری به ارتباط با دیگران دارند. گاهی اوقات برای کودکان این سؤال پیش می‌آید که آیا خانواده‌ی او تنها خانواده‌ای هستند که از هم پاشیده است یا خیر.
-
تغییرات عاطفی
طلاق و جدایی والدین، احساسات مختلفی را در کودکان به وجود میآورد. احساساتی نظیر فقدان، خشم، گیجی و سر در گمی، اضطراب و احساسات دیگر. کودکان طلاق، بعد از جدایی والدینشان، احساسات منفی زیادی را تجربه می‌کنند و حساس و زودرنج می‌شوند. کودکان طلاق برای خالی کردن این احساسات نیاز به فضا و یا شخصی دارند که بتوانند با او صحبت کنند.
-
خشم و تحریک پذیری
در برخی موارد، کودکان طلاق نمی‌توانند اتفاقی که افتاده را به خوبی درک و هضم کنند و همزمان احساسات منفی و گیج کننده‌ای را تجربه می‌کنند. در این حالت ممکن است کودک، خشمگین و پرخاشگر شود. خشم آنها ممکن است نسبت به مسائل مختلفی بروز کند؛ آنها ممکن است نسبت به خودشان، والدینشان، دوستانشان و سایر اطرافیانشان خشمگین باشند. برای اکثر کودکان طلاق، این خشم طی چند هفته کاهش پیدا می‌کند، در صورتی که این خشم در کودکی باقی بماند و تغییری نکند علامت خطری برای کودک و سلامت روان اوست.
-
احساس گناه
کودکان اغلب از اینکه چرا طلاق و جدایی در خانواده اتفاق افتاده، شگفت زده و متعجب می‌شوند. کودکان ممکن است به دنبال علت آن بگردند و سؤالاتی برایشان پیش بیاید از جمله اینکه آیا پدر و مادر آنها یکدیگر را دوست ندارند و یا اینکه آیا خود کودک کار اشتباهی انجام داده است یا خیر و از این بابت احساس گناه می‌کنند. این احساس گناه یکی از متداول‌ترین اثرات طلاق بر روی کودکان است و نیز یکی از اثراتی است که مشکلات زیادی برای کودک به وجود میآورد. احساس گناه می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و استرس و سایر مشکلات روانی و جسمی شود. کودک نیاز دارد تا کسی به سؤالات و احساسات او پاسخ دهد و بتواند نقش خود را در این ماجرا بهتر متوجه شود.
-
افت تحصیلی
پدیده‌ی طلاق برای تمامی اعضای خانواده سخت و دشوار است. کودکان سعی در درک و هضم این پدیده دارند و در این بین ممکن است گیج و حواس پرت شوند. این درگیری ذهنی، روی زندگی و فعالیت‌های روزمره‌ی آنها اثر گذاشته و باعث افت عملکرد آنها در مدرسه و فعالیت‌های تحصیلی می‌شود.
-
تهدید سلامت جسمی کودکان
فرآیند طلاق و جدایی والدین، فرآیندی پر استرس و پر تنش است. مقابله با این استرس ممکن است برای کودکان مشکلات جسمی و فیزیکی ایجاد کند. کودکانی که در روند طلاق والدینشان هستند، آسیب پذیری بیشتری نسبت به بیماری دارند که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله مشکلات خواب و اشتها.
-
از دست دادن امید و خوش بینی نسبت به ازدواج و تشکیل خانواده
علیرغم تمایل به داشتن روابط پایدار و تشکیل خانواده، محققین دریافتند که کودکان طلاق به احتمال بیشتری در روابط و ازدواج‌های خود شکست می‌خورند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان طلاق، دو تا سه برابر بیشتر از کودکانی که والدین آنها از یکدیگر جدا نشده‌اند، ممکن است طلاق را تجربه کنند.
مقاله پیشنهادی:فرزندپروری چیست؟ | 10 گام تا فرزندپروری موفق
چه اقداماتی می‌توان برای کودکان طلاق انجام داد؟
طلاق و جدایی، برای تمامی اعضای خانواده سخت است و همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. والدینی که در آستانه‌ی جدایی هستند، برای کمک به کودکانشان، در وهله‌ی اول باید خودشان و احساساتشان را بپذیرند و در این راستا تلاش کنند. موارد زیر پنج مورد از کارهایی است که میتوانید برای کمک به کودک برای درک و پذیرش این پدیده انجام دهید:
- با کودک صادق باشید: پدیده‌ی طلاق را به زبانی ساده و قابل فهم برای کودکتان توضیح دهید. ترجیحاً بهتر است که هر دو والد، رو در رو با کودکشان در مورد این مسأله صحبت کنند و به سؤالات پیش آمده برای کودک جواب دهند.
- به کودک خود اطمینان و قوت قلب ببخشید: به کودک خود اطمینان دهید که بعد از طلاق، کودک محبت و عشق هردو والد را خواهد داشت. به او توضیح دهید که بعد از طلاق هر دو والد خود را خواهد دید و با آنها وقت می‌گذراند. برای اطمینان بخشی بیشتر به کودک، میتوانید برنامه‌ی زمانبندی شده‌ی او برای ملاقات با هر والد را روی جدول و یا تقویمی برای او ترسیم کنید.
- احساس گناه کودک را کنترل کنید: با کودکتان در مورد احساس گناهش صحبت کنید، به او اطمینان دهید که اتفاقی که افتاده تقصیر او نیست. کودکان در سنین پایین خود- محور هستند و تصور می‌کنند کارهایی که می‌کنند، وقایع اطرافشان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. به کودک توضیح دهید که این یک تصمیم مشترک بین والدین اوست.
- جلوی کودک از والد دیگر او بدگویی نکنید: حتی اگر از دیگر والد کودک خشمگین و ناراحت هستید، جلوی کودکتان از او بدگویی نکنید. کودک به عشق هر دو والدش نیاز دارد و چنین صحبت‌هایی او را دچار تعارض و دوگانگی می‌کند.
- با مشاور مدرسه و کادر آموزشی در مورد وضعیت کودک خود صحبت کنید: یکی از مشکلاتی که کودکان طلاق با آن مواجه هستند، افت عملکرد تحصیلی است. با مدیر، معلم و مشاور مدرسه‌ی کودک صحبت کنید و آنها را در جریان شرایط ویژه‌ی کودک بگذارید. سرزنش و درک نشدن کودک در محیط مدرسه، وضعیت او را پیچیده‌تر خواهد کرد.
نتیجه گیری
طلاق و جدایی فرآیند دشوار و فرسایشی برای تمامی اعضای خانواده است. کودکان در این بین، ممکن است آسیب و تعارض شدیدتری را تجربه کنند. مراجعه به متخصص می‌تواند فضایی برای کودک فراهم بیاورد که بتواند در محیط امنی در مورد احساسات و افکار خود صحبت کند. برونریزی و تخلیه‌ی احساسات منفی، از شدید شدن و ماندگار شدن عوارض طلاق در کودکان می‌کاهد. در صورت نیاز برای مشاوره در مورد اثرات طلاق در کودک خود میتوانید با دکتر مهدی امینی، متخصص روانشناسی بالینی صحبت کنید.
