افسردگی یکی از اختلالات شایع روانشناختی است که در عصر حاضر به طور روز افزونی با آن مواجه هستیم. بحران‌های متعدد، شرایط متغیر و ناپایدار اقتصادی و فشارهای زندگی امروزی افراد را در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار داده است. آگاهی از علائم افسردگی یک گام مهم در شناسایی به موقع و به دنبال آن درمان موثر این اختلال خواهد بود. در این مقاله علائم و نشانه‌های مهم افسردگی، انواع افسردگی و مهمترین روش‌های درمان افسردگی معرفی شده است. با ما همراه باشید.
مهمترین علائم افسردگی
اختلال افسردگی علائم مختلفی داشته و در همه افراد به یک شکل بروز نمی‌کند. برخی افراد اغلب غمگین و بی‌حوصله بوده و برخی دیگر ممکن است به شدت تحریک‌پذیر و عصبی باشند. در کنار همه علائم و نشانه‌های مختلف دو علامت اصلی در همه افراد افسرده وجود دارد. این دو علامت مهم عبارت‌اند از احساس ناراحتی یا تحریک‌پذیری و بی‌علاقگی مفرط. منظور از روحیه غمگین یعنی این که فرد بیشتر اوقات تمایل دارد گریه کند یا این که نسبت به قبل غمگین‌تر است و احساس شادی نمی‌کند. یا اینکه ممکن است تحریک‌پذیر باشد و با کوچک‌ترین مسئله‌ای از کوره در رود و عصبانی بشود. علاوه بر این، نوعی بی‌علاقگی نسبت به زندگی را می‌توان در این افراد مشاهده کرد. مثلاً اینکه فرد مثل سابق از زندگی لذت نمی‌برد. به‌ظاهر خود رسیدگی نمی‌کند و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد مثل گذشته برایش لذت‌بخش نیست. این دو علامت به‌منزله یک زنگ خطر هست که نشان می‌دهد باید به دنبال سایر عوامل باشیم. این نکته لازم به ذکر است که دو علامت فوق باید حداقل به مدت دو هفته وجود داشته باشند.
و اما سایر علائم افسردگی …..
علائم جسمی افسردگی
- کاهش یا افزایش اشتها.
- پرخوابی یا کم‌خوابی.
- اختلال در میل جنسی که اکثراً به‌صورت کاهش در میل جنسی صورت می‌گیرد.
علائم رفتاری افسردگی
شایع‌ترین علامت رفتاری افسردگی کندی روانی حرکتی و کاهش انرژی است. کندی روانی حرکتی به این معنی است که فرد نه انگیزه‌ای برای انجام کارهای خود دارد و نه حتی به لحاظ جسمی انرژی دارد که بخواهد طبق روال گذشته، کارهای معمول زندگی را انجام بدهد. به همین دلیل اکثراً می‌بینیم که افراد افسرده به‌ظاهر خود نمی‌رسند یا تمایلی به رفت‌وآمد با دیگران ندارند و روابط اجتماعی آن‌ها کاهش می‌یابد. یا حتی شاهد افت عملکرد تحصیلی، شغلی و….. در این افراد هستیم.
علائم شناختی افسردگی
- عدم تمرکز در امور روزانه
- احساس بی‌ارزشی یا احساس گناه
- افکار یا میل به خودکشی
در بین علائم فوق، وجود 4 یا 5 علامت به‌علاوه دو علامت اصلی برای تشخیص افسردگی لازم است.
رایج‌ترین انواع افسردگی
علائمی که در بالا ذکر شد ویژگی‌های یک افسردگی معمول رو توصیف می‌کند. برخی از انواع افسردگی هستند که شاید کمتر شناخته‌شده باشند ولی تعدادی از افراد را همواره درگیر کرده و حتی به دلیل اینکه ماهیت کمتر شناخته‌شده‌ای دارند در بسیاری از مواقع برای فرد مشکلات جدی ایجاد می‌کند.
افسردگی فصلی- عاطفی
علائمی که در این نوع افسردگی وجود دارد مشابه همان حالت افسردگی کلی است ولی وجه تمایز آن ارتباط این علائم با تغییرات فصلی است. یعنی دوره افسردگی در زمان‌های مشخصی از سال رخ می‌دهد. این نوع افسردگی اکثراً در ماه‌های پاییز یا زمستان شروع می‌شوند و در بهار بهبود می‌یابند. البته انواعی نیز وجود دارد که این علائم محدود به دوره تابستان است. برای تشخیص این اختلال باید حداقل به‌صورت دو سال متوالی علائم افسردگی در دوره‌های خاصی از سال مثلاً فقط پاییز اتفاق افتاده باشد. گاهی علائم این اختلال با علائم معمول افسردگی تفاوت‌هایی دارد مثلاً اینکه فرد تمایل به پرخوابی و پرخوری دارد و اکثراً تمایل به خوردن کربوهیدرات‌ها و غذاهای شیرین دارد.
سندروم بیش از قاعدگی
این اختلال نیز نوعی افسردگی است که وجه مشخصه آن وقوع علائم یک هفته قبل از آغاز دوران قاعدگی در خانم‌ها و بهبود علائم در 4 یا 5 روز بعد است. علاوه بر نشانه‌های ذکرشده، چند علامت شاخص دیگر نیز وجود دارد. حساسیت نسبت به طرد. یعنی فرد در روابط بین فردی به‌خصوص در ارتباط با همسر و فرزند خود دچار زودرنجی می‌شود. ممکن است زود از کوره در برود یا بیشتر اوقات عصبانی باشند. علامت شاخص دیگر حساسیت به لمس و وجود نقاط دردناک به‌خصوص در اطراف سینه‌ها هست.
افسردگی پس از زایمان
دوران بارداری و زایمان پروسه بسیار سختی است و با تغییرات گسترده ای در بدن همراه است که منجر به بر هم خوردن تعادل هورمونی در زنان می شود. در نتیجه خانم ها ممکن است پس از زایمان متوجه تغییراتی در روحیه خود شوند. مثلا متوجه شوند که علاقه ای به نوزاد خود ندارند یا اینکه دوست دارند گریه کنند و یا تنها باشند. اگر این تغییرات برای مدت زمانی زیادی (اغلب بیشتر از یک ماه) به طول بینجامد، به احتمال زیاد فرد دچار افسردگی شده است.
افسردگی آتیپیک یا غیر معمول
این نوع افسردگی نوع خاصی از اختلال افسردگی است که با ویژگی هایی همچون واکنش پذیری روحیه ( یعنی فرد همیشه غمگین نیست و در واکنش به اتفاقات مثبت در زندگی، شاد می شود)، افزایش وزن یا اشتهای قابل ملاحظه، پر خوابی و فلج سربی( یعنی احساس سنگینی و خشکی در دست یا پا ها همراه است. این نوع افسردگی با حساسیت نسبت به روابط بین فردی نیز همراه است. به طوری که فرد به شدت نسبت به طرد و انتقاد، حساس شده و روابط بین فردی‌اش به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
بهترین روش‌های درمان افسردگی
دارو درمانی
یکی از تغییرات بسیار مهم در مغز افراد افسرده کاهش ترشح هورمون شادی (سروتونین و نوراپی نفرین) است. مصرف دارو زیر نظر پزشک متخصص به تنظیم ترشح هورمون‌های مرتبط با احساس شادی کمک کرده و علائم نباتی افسردگی (مشکلات خواب، تغذیه و … ) با مصرف دارو تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند. به طور کلی افراد افسرده با مصرف دارو آمادگی خوبی برای شرکت در جلسات رواندرمانی پیدا می‌کنند.
فعالسازی رفتاری
یکی از شکایت‌های بسیار شایع افراد افسرده کاهش انرژی است. افراد افسرده از اینکه حوصله انجام هیچ کاری رو ندارند و یا اصطلاحا دست و دلشان به هیچ کاری نمی‌رود دائما احساس نارضایتی دارند و اغلب به اشتباه تصور می‌کنند که باید انرژی و حوصله کافی داشته باشند تا بتوانند کاری انجام بدهند. فعالسازی رفتاری به افراد افسرده کمک می‌کند تا به تدریج انرژی و حوصله کافی برای انجام دادن کارهای خود را پیدا کنند و بر این بی‌حوصلگی غلبه کنند.
رواندرمانی و مشاوره
اغلب افراد افسرده باورهای منفی زیادی در مورد ارزشمندی، توانایی‌ها و احساس کفایت خود دارند. افرادی که درگیر اختلال افسردگی هستند خود را افراد ناتوان و بی کفایت می دانند و در مواردی احساس گناه شدید دارند. جلسات روان درمانی و مشاوره فضایی فراهم می‌کند تا باورهای منفی افراد افسرده شناسایی شود، افراد در مورد افکار و احساساتشان بتوانند در فضایی امن و دور از قضاوت صحبت کنند. روانشناس به افراد کمک می‌کند تا باورها و افکار منفی خود را مجددا مورد بررسی قرار داده و به تدریج باورهای منفی با باورهای صحیح جایگزین شود.
