توانایی همدردی با دیگران در اغلب افراد سالم وجود دارد. این توانایی باعث میشود مردم از انجام برخی رفتارهای آزارنده خودداری کنند زیرا متوجه درد یکدیگر میشوند. افرادی که درد دیگران را احساس نکنند، ممکن است شخصیت دگرآزار (سادیست) داشته باشند. نشانه‌های دگرآزاری ممکن است با شخصیت ضداجتماعی مشابه باشد. بنابراین، تشخیص درست این اختلال بسیار مهم است. عدم درمان این اختلال همراه با عواقبی برای زندگی فرد، خانواده و اجتماع است. در این مقاله، ضمن آشنایی با ویژگی‌ها و انواع دگرآزاری، راه‌های درمان آن را هم بررسی می‌کنیم.
دگرآزاری (سادیسم) چیست؟
دگرآزاری یا سادیسم نوعی اختلال روانی است که در آن فرد یا درد دیگران را احساس نمی‌کند یا از تحمیل درد به دیگران لذت می‌برد. علائم دگرآزاری ممکن است نشان دهنده الگویی از بی‌رحمی، پرخاشگری و رفتارهای تحقیرآمیز است که نشان‌دهنده وجود تحقیر عمیق نسبت به سایر افراد و فقدان کامل همدلی است. فرد دگرآزار یا سادیست در طول پرخاشگری از رنج قربانی لذت می‌برد. یک فرد عادی ممکن است بعد از رفتار خشونت‌آمیز، احساس منفی داشته باشد اما معمولاً برای فرد سادیست نتیجه برعکس است. همانطور که اشاره شد ممکن است معیارهای تشخیصی مشترک زیادی بین شخصیت دگرآزار و ضد اجتماعی دیده شود؛ مانند نقض قوانین، عدم انطباق با هنجارهای اجتماعی، فریبکاری، استثمار دیگران و خشونت و غیره. اما تفاوت این دو، در هدف افراد برای اعمال خود است. افراد مبتلا به دگرآزاری این اعمال را اغلب برای کسب لذت یا دستیابی به تسلط و کنترل انجام می‌دهند. این در حالی است که افراد مبتلا به شخصیت ضداجتماعی این اعمال را بیشتر برای به دست آوردن سود و منفعت شخصی انجام می‌دهند. بنابراین، هدف از رفتار پرخاشگرانه یا اعمال مجرمانه یک فرد می‌تواند عامل کلیدی در تشخیص دگرآزاری از اختلال شخصیت ضداجتماعی باشد.
نشانه‌های دگرآزاری چیست؟
نشانه‌های دگرآزاری در رفتارهای بین فردی، شناخت و عاطفه فرد دیده میشود. افراد سادیستیک بر رفتار خود کنترل ضعیفی دارند که با خلق‌و‌خوی افسرده، تحریک‌پذیری، تحمل کم، ناامیدی و کنترلگری آشکار میشود. این افراد خشن، متخاصم، فاقد همدلی و خونسرد شناخته میشوند که نسبت به کسانی که آنها را پست‌تر از خود می‌دانند، خشونت دارند. از نظر ذهنی چنین افرادی معمولاً نامنعطف و ناپذیرا در روابط اجتماعی هستند. آنها مجذوب سلاح، جنگ و جنایاتکاران بدنام میشوند. حتی در مواردی ممکن است خود مرتکب جنایت شوند. سادیست‌ها به طور معمول دنبال موقعیت‌های اجتماعی می‌روند که به آنها اجازه میدهد نیاز خود را برای کنترل دیگران، تنبیه یا تحقیر شدید آنها برآورده کند. بنابراین، ممکن است شیوع آن در برخی مشاغل بیشتر باشد. از نظر جنسیتی نیز اکثر افراد مبتلا به دگرآزاری مرد هستند.
نحوه تشخیص افراد دگرآزار
اصلی‌ترین ویژگی شخصیت دگرآزار لذت بردن از رفتارهای بیرحمانه، تحقیرآمیز و پرخاشگرانه است. این افراد از چنین رفتارهایی به عنوان ابزاری برای کنترل دیگران استفاده میکنند. فرد از خشونت فیزیکی یا خشونت در روابط برای ایجاد تسلط (نه صرفاً به خاطر منفعت ثانویه، مانند به دست آوردن مال) استفاده می‌کند. در تمامی این موارد، هدف فرد لذت بردن هنگام تحمیل درد به دیگران است. از سایر نشانه‌های دگرآزاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قصد آسیب رساندن
- عدم پشیمانی
- عدم مسئولیت پذیری
- رفتار/ انضباط غیرمعمول خشن نسبت به شخص تحت کنترل آنها
- سرگرمی ناشی از مشاهده دردهای روانی/جسمی دیگران و حیوانات
- دروغ گفتن برای آسیب رساندن به دیگران
- وادار کردن دیگران به انجام کاری از طریق ارعاب یا وحشت
- محدود کردن افراطی استقلال افراد نزدیک به آنها (همسر، فرزندان و…)
انواع دگرآزاری
رفتارهای مختلفی در دگرآزاری وجود دارد. فرد ممکن است به صورت روانی دیگران را اذیت کند یا آنها را از نظر احساسی تحقیر کند. در موارد شدیدتر ممکن است فرد مقابل را از نظر جسمی و حتی جنسی مورد اذیت و آزار قرار دهد. تئودور میلون، نظریه‌پرداز و روان‌شناس مشهور شخصیت، این اختلال را با توجه به علائم دگرآزاری به چهار نوع تقسیم می‌کند:
سادیسم توخالی
افراد در این نوع سادیسم ویژگی‌های شخصیتی اجتنابی دارند و ناامن و ترسو هستند. این افراد به خاطر ترس از خطر وانمود میکنند که شجاع هستند و دست به فحاشی عمومی می‌زنند، اما همیشه خشن نیستند.
سادیسم ظالم
در این نوع سادیسم، فرد شخصیت منفی‌گرا یا پارانویا دارد و رفتارهای بسیار خشن، ضد اجتماعی و بیرحمانه از خود نشان میدهد.
سادیسم کنترلگرانه
در این نوع از دگرآزاری، نوعی اجبار برای کسب منفعت از دیگران دیده میشود. فرد برای رسیدن به برخی از منافع فردی ممکن است دست به رفتارهای خشن و بیرحمانه بزند و یا دیگران را در جهت منافع خود سوق دهد. برای چنین افرادی علایق اجتماعی مهم نبوده و معمولاً قانونشکن هستند.
سادیسم انفجاری
این نوع سادیسم، ممکن است شبیه به ویژگی‌های شخصیت مرزی باشد. فرد به صورت غیرقابل پیش‌بینی میزانی از فورانهای عاطفی و خشم غیرقابل کنترل را بروز میدهد. این افراد از پرخاشگری برای رهایی از ناامیدی‌های فروخورده استفاده میکنند. همچنین، آنها نسبت به خیانت و طرد بیش از حد حساس بوده و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند.
مقاله پیشنهادی: اسکیزوفرنی چیست؟ علائم و راه‌های درمان آن
چه عواملی باعث دگرآزاری میشوند؟
یکی از دلایل دگرآزاری می‌تواند تجربه زیسته یک فرد باشد. افرادی که زندگی پر از استرس، تنش و اضطرابی داشتند و در کودکی به وسیله مراقبین خود تحقیر شده‌اند می‌توانند دگرآزار شوند. این افراد با ورود به جهانی که می‌توانند در آن زندگی بدون تبعیض داشته باشند، خشمی را که نسبت به مراقبان اولیه خود دارند را بروز می‌دهند. بعضی از افراد مبتلا به دگرآزاری هم چون به طور مرتب با موارد سادیستی در تلویزیون، بازی‌های ویدیویی، فیلم‌ها و موسیقی رپ خشن برخورد داشتهاند، این امر به شکلگیری دگرآزاری در آنها کمک کرده است. کودکان با برخورد منفی احساس قدرت میکنند و با خود می‌اندیشند: من توانایی تأثیرگذاری بر خلق و خو، نگرش و رفتار دیگران را دارم”. میلون معتقد است: “تصور آنها از خود به عنوان صاحب قدرت برای ایجاد مشکل، این کودکان را به اقدامات شدیدتر و خصومتآمیز ترغیب کرده است.” از سایر عواملی که در این اختلال تاثیرگذار هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فقر
- بی‌عدالتی
- شکست‌های شخصی
روشهای درمان دگرآزاری
بسیاری از افرادی که به اختلالات شخصیتی مبتلا هستند برای تغییر شخصیت خود اقدام به درمان نمی‌کنند. بلکه برای رفع مشکل افسردگی، اضطراب و بسیاری از مسایل درونی، درگیر روابط مشکلدار اجتماعی میشوند. اگر درمانگر بتواند نشانه‌های دگرآزاری را تشخیص دهد، می‌تواند با پرورش این نگرش که ریشه شکایات فرد مشکلات شخصیتی است، برای درمان آن اقدام کند. راه‌های درمان دگرآزاری متنوع اما طولانی مدت است. ویژگی‌های شخصیتی مانند مکانیسم‌های مقابله، باورها و الگوهای رفتاری سال‌ها طول می‌کشد تا ایجاد شوند و به آرامی تغییر میکنند. تغییرات معمولاً با یک نظم قابل پیش‌بینی اتفاق می‌افتد و روشهای درمانی متفاوتی برای تسهیل آنها مورد نیاز است.
کاهش استرس محیط نیز می‌تواند به سرعت علائمی مانند اضطراب یا افسردگی را تسکین دهد. رفتارهایی مانند بی‌پروایی، انزوای اجتماعی، عدم قاطعیت یا فوران خشم را می‌توان در طول چند ماه تغییر داد. روشهای درمانی چون گروه‌درمانی، اصلاح رفتار، شرکت در گروه‌های خودیاری یا خانواده‌درمانی هم می‌تواند به تغییر رفتارهای نامطلوب اجتماعی کمک کند.
برای اصلاح رفتار سادیستی انطباق بیمار با درمان بسیار مهم است. زیرا عدم همکاری با درمان و مشاوره می‌تواند مانع موفقیت آن شود. هدایت قدرت در جهت مثبت و کمک به دیگران هم می‌تواند به بیمار کمک کند تا از خواسته‌های سادیستی خود خلاص شود. در برخی موارد ممکن است در کنار رواندرمانی و مشاوره، درمان‌های دارویی هم ضروری باشد.
جمع‌بندی
افراد به دلایل مختلفی ممکن است دچار آسیب‌های روانی شوند. اختلالات شخصیتی یکی از آسیب‌هایی است که زندگی فرد و جامعه را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار میدهد. در اکثر موارد این افراد نیاز به کمک‌های مشاوره و رواندرمانی برای کنترل رفتارهای خود دارند. در این مقاله با بررسی نشانه‌های دگرآزاری و ویژگی‌های آن تلاش کردیم شما را با انواع این اختلال آشنا کنیم. همچنین، علل بروز و راه‌های درمان دگرآزاری را مرور کردیم. فراموش نکنید، در صورت رخداد رفتار سادیستیک و یا در ارتباط بودن با فردی که چنین رفتارهایی دارد بهتر است از مشاور و درمانگر خود راهنمایی بگیرید.
