اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین (Borderline Personality Disorder) یک اختلال روانی مهم و شایع است که با علائمی مانند نوسانات شدید خلقی و ناپایداری در روابط بین فردی مشخص می‌شود. حدود ۲ تا ۶ درصد از بزرگسالان ایالات متحده آمریکا به این بیماری مبتلا هستند. درمان این اختلال می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند مهارت‌هایی برای مدیریت و مقابله با شرایط خود یاد بگیرند و زندگی باثبات‌تر و لذت بخش‌تری داشته باشند. برای مراجعینی که مبتلا به این اختلال هستند و یا اطرافیان آنها از این بیماری رنج می‌برند، همواره این سوال مطرح است که بهترین روش درمان اختلال شخصیت مرزی چیست؟ بطور قطعی نمی‌توان گفت کدام روش رواندرمانی برای درمان این اختلال موثرتر است، اما شواهد پژوهشی و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که برخی از رواندرمانی‌ها تاثیرات بیشتری نسبت به سایر روش‌ها، در درمان اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین دارند. در این مقاله سعی کرده‌ایم به چهار روش مبتنی بر شواهد یا Evidence-Based که در درمان اختلال شخصیت مرزی تاثیر بیشتری دارند، بپردازیم. تمامی روشهای ذکر شده در این مقاله بر اساس آخرین یافته‌های علمی در زمینه درمان اختلال شخصیت مرزی، به عنوان درمانهای اثربخش مطرح شده‌اند. بطور کلی این درمان‌ها در دو طبقه درمانهای شناختی ـ رفتاری (Cognitive Behavioral Therapies) و درمانهای روان‌پویشی (Psychodynamic Therapies) برای اختلال شخصیت مرزی قرار می‌گیرند.
درمانهای شناختی ـ رفتاری (CBT) برای اختلال شخصیت مرزی
منظور از درمانهای شناختی ـ رفتاری (CBT)، انواعی از روش‌ها و تکنیک‌های درمانی است که برای طیف وسیعی از مشکلات از جمله افسردگی، اضطراب، مصرف الکل و مواد مخدر، اختلالات خوردن و بیماری‌های روانی شدید به کار گرفته می‌شود. این روش درمانی، بر کمک به فرد برای تغییر باورها و رفتارهایی ناکارآمد، یادگیری درمانگر خود بودن، رهایی از چرخه رفتاری معیوب و غیره تاکید می‌کند. با شروع درمان شناختی ـ رفتاری یا CBT افراد می‌توانند یاد بگیرند که سبک تفکر، احساسات مشکل ساز و رفتارهای آسیبرسان خود را تغییر دهند. امروزه با توسعه دانش رواندرمانی، درمانهای شناختی ـ رفتاری انواع مختلفی را شامل می‌شوند. با وجود اسامی مختلف، تمامی درمانهای شناختی ـ رفتاری جزو درمانهای مبتنی بر شواهد محسوب شده و از اصول مشترکی پیروی می‌کنند. از درمانهای شناختی ـ رفتاری، دو روش رفتاردرمانی دیالکتیکی (Dialectical Behavior Therapy) و طرحواره درمانی (Schema Therapy) جزو موثرترین روش‌ها برای درمان اختلال شخصیت مرزی می‌توان بهره برد.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتاردرمانی دیالکتیکی (Dialectical Behavior Therapy) از جمله درمان‌هایی است که به طور اختصاصی برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی توسعه یافت. این رویکرد درمانی بر کمک به بیمار برای افزایش پذیرش واقعیت‌های زندگی، تغییر رفتارهای آسیبرسان، بهبود مهارت‌های ارتباطی، کنترل ذهن، ذهن‌آگاهی و مدیریت آشفتگی تمرکز دارد. متخصصین این حوزه می‌توانند به مراجعه کننده در کنترل احساسات شدید، کاهش رفتارهای خود تخریبی و بهبود روابط آنها با دیگران کمک کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه درمان اختلال شخصیت مرزی می‌توانید از دکتر مهدی امینی مشاوره بگیرید.
طرحواره درمانی (ST)
طرحواره‌درمانی (Schema Theray) یا درمان متمرکز بر طرحواره (Schema focused therapy) براساس مطالعات و تجربیات جفری یانگ شکل گرفته است. در این روش اعتقاد بر این است که طرحواره‌ها یا باورهای عمیق در شکل‌گیری مشکلات و مسایل روانی نقش اصلی را دارند. لذا، درمان باید متمرکز بر تغییر در طرحواره‌های ناسازگارانه یا آسیبزا باشد. تغییر در طرحواره‌درمانی از طریق بکارگیری طیف وسیعی از تکنیک‌های رفتاری، شناختی و تجربی به دست می‌آید. این تکنیک‌ها عمدتاً بر مشکلات کنونی، مسایل زندگی روزانه و خارج از درمان، و نیز تجربیات گذشته تمرکز دارد. بهبودی در درمان مبتنی بر طرحواره (SFT) زمانی حاصل می‌شود که طرحواره‌های ناکارآمد دیگر نمی‌تواند زندگی بیمار را به چالش بکشند. این روش درمانی کاملاً انعطاف‌پذیر بوده و می‌تواند به صورت انفرادی یا گروهی انجام شود. در طرحواره‌درمانی اختلال شخصیت مرزی به مراجع کمک می‌شود که برای برآورده کردن نیازهای خود از الگوهای آسیبزا دست کشیده و شیوه رفتاری سالمی را در زندگی در پیش بگیرد.
درمانهای روان‌پویشی برای اختلال شخصیت مرزی
منظور از درمانهای روان‌پویشی به طور کلی، روش‌هایی از درمان است که بر فرآیندهای ناخودآگاه ذهن تمرکز می‌کند. چرا که از منظر این رویکرد، فرآیندهای ناخودآگاه ذهن هستند که در رفتار فعلی درمان‌جو نمود پیدا می‌کنند. اهداف اصلی در درمان روان‌پویشی، افزایش خودآگاهی مراجع و درک تاثیر گذشته بر رفتار کنونی وی است. به طور خلاصه، رویکرد روان‌پویشی درمان‌جو را قادر می‌سازد تا تعارضات و علائم حل نشده‌ای که از روابط ناکارآمد گذشته‌اش ناشی می‌شوند را بررسی کرده و تغییر دهد. تحقیقات نشان داده‌اند دو نوع از درمانهای روان‌پویشی که در ادامه ذکر می‌کنیم در درمان شخصیت مرزی موثر واقع بوده‌اند.
مقاله پیشنهادی: 6 نشانه مهم اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین
درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT)
بیتمن و فوناگی جزو درمانگران پویشی هستند که درمان مبتنی بر درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی یا مبتنی بر ذهنیت (Mentalization based Treatment) را برای درمان بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی توسعه دادند. هدف از این درمان، افزایش کنجکاوی و بهبود مهارت بیمار در شناسایی احساسات و افکار خود و دیگران است. در این رویکرد اعتقاد بر این است که مشکلات مربوط به ذهنی سازی ناشی از مشکلات مراجع در دلبستگی است. این روش برای اولین بار در یک محیط بیمارستانی اجرا شد. نتایج به دست آمده نشان داد که افراد بوردرلاین تحت درمان با رویکرد مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT)، نتایج به مراتب بهتری در زمینه‌های کاهش رفتار خودزنی، خودکشی، اضطراب و افسردگی نسبت به گروه کنترل نشان دادند. بطور کلی، هدف درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT) افزایش توانایی بیمار در تشخیص حالات ذهنی خود و دیگران، یادگیری “عقب نشینی کردن” از افکار مخرب درباره خود و دیگران، و سنجش میزان اعتبار آن افکار است.
روان درمانی متمرکز بر انتقال (TFP)
رواندرمانی متمرکز بر انتقال (Transference-focused Psychotherapy) براساس تحقیقات و تجارب بالین کرنبرگ درباره اختلال شخصیت مرزی شکل گرفت. هدف روش روان درمانی متمرکز بر انتقال، کمک به افراد مبتلا در درک احساسات و مشکلات بین فردی از طریق توسعه رابطه بین بیمار و درمانگر، و سپس به کارگیری این بینش‌ها در موقعیت‌های مختلف با هدف بهبود در عملکرد فردی و اجتماعی بیمار است. رواندرمانی متمرکز بر انتقال (TFP)، در نهایت به کاهش علایم و نشانه‌های بیماری، رفتار خود تخریبی و بهبود روابط بین فردی از طریق اصلاح بازنمایی‌های خود و دیگران منجر می‌شود.
درمان دارویی در اختلال شخصیت مرزی
که پیشتر ذکر شد موثرترین روش درمان برای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین، رواندرمانی است، و مزایای تجویز دارو برای اختلال شخصیت مرزی نامشخص است. لذا، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی معمولاً دارودرمانی را به عنوان درمان اصلی و اختصاصی برای اختلال شخصیت مرزی توصیه نمی‌کنند. اما در برخی موارد، پزشک متخصص ممکن است با توجه به شدت و وخامت علایم فرد داروهایی را برای درمان تجویز کند. این داروها اغلب در صورتی تجویز می‌شوند که فرد بطور همزمان دارای افسردگی، اضطراب، علایم اختلال دوقطبی، خودکشی و غیره باشد.
داروها می‌توانند اضطراب و افسردگی را درمان کنند، نوسانات خلقی را تنظیم کنند یا به کنترل رفتارهای تکانشی کمک کنند. گاهی ممکن است فرد مبتلا به اختلال مرزی نیاز به گرفتن درمان تخصصی‌تر در یک بیمارستان یا کلینیک روان درمانی داشته باشد. این روش در شرایطی که فرد افکار یا رفتارهای خودکشی دارد، برای در امان نگه داشتن فرد از آسیب به خود پیشنهاد می‌شود. قبل از تصمیم‌گیری در این باره حتماً از فرد متخصص این حوزه مشورت بگیرید.
مدت زمان لازم درمان اختلال شخصیت مرزی
با توجه به اینکه اختلال شخصیت مرزی در طی زمان نسبتاً طولانی شکل گرفته، لذا تغییر علایم و بهبودی ممکن است تا حدی طولانی باشد. یادگیری و تمرین مدیریت احساسات، افکار و تغییر رفتارهای خود آسیبرسان و تثبیت شرایط جدید معمولاً به زمانبر است. اکثر افرادی که تحت درمان برای اختلال شخصیت مرزی قرار می‌گیرند، به طور قابل توجهی بهبود می‌یابند. ممکن است زمانی را تجربه کنید که علائم شما بهتر شده یا گاهی بدتر می‌شود. اما درمان می‌تواند عملکرد شما را بهبود ببخشد و به شما کمک کند احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید. با توجه به پیچیدگی‌هایی که اختلال شخصیت مرزی دارد وقتی با یک متخصص سلامت روان که تجربه درمان اختلال شخصیت مرزی دارد درمان را کنید، امکان بیشتری برای بهبودی دارید.
چگونه می‌توانم به فرد مبتلا به شخصیت مرزی کمک کنم؟
اگر با فردی در ارتباط هستید که با اختلال مرزی زندگی می‌کند، از چند طریق می‌توانید به او کمک کنید:
- زمانی را به یادگیری در مورد این اختلال اختصاص دهید تا درک کنید که آن فرد چه چیزی را تجربه می‌کند.
- عزیزانتان را تشویق کنید که در مورد درمان جستجو کرده و با روشهای درمان آشنا شوند.
- با شکیبایی و صبر از این افراد حمایت عاطفی داشته باشید.
- یادتان باشد، تغییر برای افراد مبتلا به اختلال مرزی ممکن است دشوار و طولانی مدت به نظر برسد، اما علائم آنها در طول زمان با درمان بهبود قابل توجهی می‌یابد.
- سعی کنید فرد مبتلا را به انتخاب درمان مناسب ترغیب کنید.
- زمانی که فرد مبتلا به اختلال بوردرلاین در فرایند درمان انگیزه‌اش را از دست می‌دهد از او حمایت کرده و به جنبه‌های مثبت درمان تاکید کنید.
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
سخن پایانی
مهم است به یاد داشته باشید که اختلال شخصیت مرزی مانند تمام مسایل سلامت روان، می‌تواند به محض بروز علائم به کاهش رضایت از زندگی منجر شود. مبتلایان به این اختلال اغلب بی‌ثباتی، خشم، استرس، افسردگی، غم و انزوا را تجربه می‌کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم این اختلال شخصیتی را دارید، می‌توانید با کمک یک متخصص سلامت روان بهترین روش درمانی که مناسب شما است را انتخاب کنید.
