اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟ علائم، نشانه‌ها، علل بروز و روش‌های درمان

اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از انواع اختلالات شخصیت است که به طور خاص بر نحوه تعامل افراد با دیگران و ابراز احساسات آنان تأثیر می‌گذارد. این اختلال به عنوان یک الگوی پایدار از دوری از روابط اجتماعی و کاهش ابراز احساسات شناخته می‌شود. افراد مبتلا به آن معمولاً تمایلی به فعالیت‌های اجتماعی نداشته و در تنهایی احساس راحتی بیشتری می­‌کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تری از اختلال شخصیت اسکیزوئید، علائم و نشانه‌ها، علل بروز و روش‌های پرداخته شده است.

اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD) چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder) یک الگوی پایدار از دوری از روابط اجتماعی و کاهش ابراز احساسات در زمینه‌های اجتماعی، بین فردی و عاطفی است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند و به نظر می‌رسد که در تنهایی راحت‌ترند. این افراد ممکن است علاقه‌ای به برقراری روابط صمیامانه و نزدیک نداشته باشند و معمولاً احساسات خود را به سختی بیان می‌کنند.

ویژگی­‌های کلی اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD)

افراد مبتلا به ScPD نیز به مانند سایر اختلالات شخصیت ویژگی­‌های خاصی دارند که در ادامه به آنها پرداخته شده است.

نقص جدی در روابط اجتماعی: این افراد به طور معمول از فعالیت‌های اجتماعی دوری می‌کنند و بیشتر تمایل دارند به تنهایی به فعالیت‌های خود بپردازند.

فرار از روابط صمیمی و عاشقانه: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً تمایلی به برقراری روابط صمیمی و عاشقانه ندارند. اگر به زندگی آنها نگاه کنید شاید هیچ سابقه­ای از رابطه عاطفی در آن وجود نداشته باشد. این افراد حتی ممکن است تمایلی به برقراری روابط جنسی نیز نداشته باشند و از آن گریزان باشند. چرا که چنین روابطی برای آنها چندان لذت­‌بخش و خوشایند نیست.

مشکل در  ابراز احساسات: افراد مبتلا معمولاً احساسات خود را به سختی بیان می‌کنند و در بسیاری از مواقع به نظر می‌رسد که بی‌احساس یا بی‌علاقه‌اند.

زندگی در دنیای خود: آنها ممکن است وقت زیادی را صرف تخیل و رویاپردازی کنند و از دنیای واقعی فاصله بگیرند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD)

وجود برخی از علائم و نشانه‌­ها ممکن است بیانگر ابتلای فرد به این اختلال شخصیت  باشد. در ادامه به برخی از نشانه­‌های اصلی اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD) پرداخته شده است.

دوری از روابط اجتماعی: معمولاً این افراد تمایلی به برقراری تعاملات اجتماعی نداشته و از آن پرهیز می­‌کنند. به همین خاطر این افراد در اکثر مواقع تنها هستند.

عدم ابراز احساسات: افراد مبتلا معمولاً احساسات خود را به سختی نشان می‌دهند و در موقعیت‌های عاطفی، سرد و بی‌احساس به نظر می‌رسند.

علاقه کم به فعالیت‌های لذت‌بخش: افراد  معمولاً نسبت به فعالیت‌هایی که به طور معمول برای دیگران لذت‌بخش تلقی می‌شوند، بی‌علاقه‌اند.

زندگی در دنیای خیالی خود: آنها ممکن است از تخیل و رویاپردازی به عنوان یک راه فرار استفاده کنند و از واقعیت دور شوند. این امر موجب تنهایی بیشتر آنها می­‌شود.

عدم علاقه به روابط صمیمی و عاشقانه: افراد مبتلا معمولاً تمایلی به ایجاد روابط نزدیک و صمیمانه با دیگران ندارند. این افراد بطور فعال از برقراری رابطه عاطفی و عاشقانه پرهیز می‌کنند.

عدم تمایل به رابطه جنسی: این افراد معمولاً تمایلی به برقراری رابطه جنسی نداشته و از آن گریزان هستند. چرا که داشتن چنین روابطی برای آنها چندان لذت­بخش و خوشایند نیست.

داشتن رفتارهای عجیب و غریب: داشتن افکار و رفتار عجیب و غریب یکی دیگر از نشانه­‌های مهم افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید است. معمولاً این افکار و رفتار به قدری عجیب و غیر معمول است که دیگران به راحتی متوجه آن می­‌شوند.

نداشتن انگیزه در زندگی: یکی دیگر از علائم و نشانه­‌های شایع در بین این افراد نداشتن انگیزه برای پیشرفت و دستیابی به اهداف در زندگی است. این افراد معمولاً نسبت به همه چیز بی­تفاوت بوده و هیچ هدفی را دنبال نمی­‌کنند.

بی­‌تفاوتی به تشویق و یا تنبیه: از نظر احساسی این افراد معمولاً یک وضعیت عاطفه سطحی به سر می­‌برند و نسبت به هرگونه تشویق و تنبیه بی­‌تفاوت هستند.‌

تأثیرات اجتماعی و عاطفی اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD)

علائم و نشانه­‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌توانند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیر بگذارند. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت ممکن است در محیط‌های کاری یا تحصیلی با چالش‌های متعددی مواجه شوند. همچنین به دلیل عدم توانایی در برقراری ارتباطات مؤثر، این افراد ممکن است بسیاری از فرصت‌های اجتماعی، تحصیلی و شغلی خود را از دست بدهند.

از دیگر پیامدهای این اختلال شخصیت در زندگی افراد، تنهایی و عدم تمایل به ازدواج و تشکیل خانواده است. این افراد ممکن است تا سال­‌ها در کنار پدر و مادر یا همشیران خود زندگی کرده و تلاشی برای استقلال از آنها نداشته باشند.

علل بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD) چیست؟

تاکنون علل مختلفی برای بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید مطرح شده است، اما نمی‌­توان گفت علت اصلی بروز آن چیست. در ادامه به برخی از علل احتمالی بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید اشاره شده است.

عوامل ژنتیکی: بر اساس آخرین ویرایش از راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی یا DSM-5، می­توان برای تمامی اختلالات روانی یک سابقه ژنتیکی مطرح کرد. پژوهش‌­ها و یافته­‌های مرتبط در مورد اختلالات شخصیت به خوبی این مساله را تایید کرده‌­اند. پس می‌­توان گفت اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تواند تا حدود زیادی ارثی باشد. افرادی که در خانواده‌های دارای سابقه اختلالات روانی، اختلال شخصیت یا شخصیت اسکیزوئید بزرگ شده‌اند، ممکن است بیشتر در معرض این اختلال باشند.

عوامل محیطی: داشتن برخی تجربیات منفی در دوران کودکی، مانند عدم حمایت عاطفی، طرد اجتماعی یا محیط‌های خانوادگی پرتنش، می‌توانند به بروز این اختلال کمک کنند.

عوامل روانشناختی: برخی افراد ممکن است به دلیل ویژگی‌های شخصیتی خاص، مانند درون­گرایی شدید، تمایل به انزوا یا اعتماد به نفس پایین، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید قرار بگیرند. در این افراد علائم و نشانه‌­ها ممکن است ثانویه بوده و ناشی از عوامل روانی باشد. چنین افرادی معمولاً به درمان پاسخ مناسبی می‌­دهند.

علت اصلی بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اگرچه در بخش قبلی به برخی علل پدیدآیی شخصیت اسکیزوئید پرداخته شد، اما همچنان ممکن است این سوال در ذهن شما وجود داشته باشد که “دلیل واقعی بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟”. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند به بروز این اختلال منجر شود. به عنوان مثال، برخی افراد ممکن است به دلیل ویژگی‌های ذاتی خود، مانند حساسیت بالا به انتقاد یا احساس عدم تعلق، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این اختلال شخصیت باشند. اگر این افراد در محیطی قرار بگیرند که چنین ویژگی­‌هایی را تقویت می­کند، ممکن است به سمت این اختلال پیش بروند.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD)

به مانند دیگر اختلالات شخصیت، درمان این اختلال شخصیت نیز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چرا که بسیاری از افراد مبتلا خود را بیمار ندانسته و تمایلی به درمان ندارند. این افراد معمولاً به سختی برای درمان مراجعه می­‌کنند. با این حال، چندین روش درمانی وجود دارد که می‌تواند در درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید موثر باشد.

درمان‌ شناختی – رفتاری درمان‌ شناختی ـ رفتاری یا CBT و سایر درمان­‌هایی که بر پایه CBT شکل گرفته‌­اند مثل طرحواره‌­درمانی و روان­درمانی بین فردی؛ می‌توانند در درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید موثر باشند. در این درمان­‌ها به افراد کمک می­‌شود تا الگوهای تفکر منفی را شناسایی کرده و با روش‌­های مناسب آنها را تغییر دهند. همچنین در این درمان­‌ها به افراد آموزش داده می­‌شود تا مهارت‌های اجتماعی و عاطفی خود را تقویت کنند.

داروها: در برخی موارد، پزشکان متخصص ممکن است داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها یا ضداضطراب‌ها را تجویز کنند تا علائم مرتبط را کاهش دهند. این داروها می‌توانند به بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب در شرایط اجتماعی کمک کنند. بطور کلی، درمان دارویی درمان اصلی چنین اختلالاتی نیست و فقط به کاهش برخی از علائم آنها مثل افسردگی و اضطراب کمک می­‌کند.

خانواده درمانی: اغلب افراد مبتلا  به خاطر مشکلات بین‌­فردی در خانواده و بنا به درخواست اعضای خانواده برای درمان مراجعه می‌­کنند. از این رو، خانواده درمانی در این اختلال می­‌تواند بسیار کمک کننده باشد. خانواده درمانی می‌­تواند برای درک انتظارات خانواده از روابط و جلوگیری از هر رفتاری از طرف خانواده که می‌تواند باعث بدتر شدن اوضاع و انزوای فرد مبتلا شود، مفید باشد.

گروه‌درمانی: شرکت در جلسات گروه‌­درمانی و درمان گروهی می‌تواند به افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوئید کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی خود را بهبود بخشند. این نوع درمان به افراد اجازه می‌دهد تا در یک محیط امن و حمایت‌کننده با دیگران تعامل کنند. جلسات گروه‌­درمانی می­‌توانند افراد را برای مواجهه موثر با موقعیت­های اجتماعی آماده کنند.

آموزش مهارت‌های اجتماعی: برنامه‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند. این برنامه‌ها معمولاً دربرگیرنده تمرینات خاصی برای بهبود ارتباطات و تعاملات اجتماعی هستند.

رزرو نوبت مشاوره آنلاین

چرا درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید مهم است؟

همانگونه که گفته شد اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از انواع اختلال شخصیتی است که در مردان شیوع بیشتری دارد. این اختلال علاوه بر اینکه موجب رنج در فرد مبتلا می­‌شود، می­‌تواند برای اطرافیان مثل همسر، فرزندان و غیره نیز بسیار رنج‌­آور باشد. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت بینش کمی نسبت به بیماری خود داشته و در برخی موارد اصلاً قبول ندارند که بیمار هستند. این امر باعث اذیت شدن اطرافیان می­‌شود. اگر چنین افرادی مثلاً همسر، پدر یا مادر یک خانواده باشند، با توجه به علائم و نشانه­‌هایی که این اختلال دارد ممکن است خانواده با چالش­‌های جدی همراه باشد. چالش عمده‌­ای که خانواده‌­ها با چنین افرادی دارند ایجاد محدودیت در روابط اجتماعی است. این افراد معمولاً از روابط اجتماعی گریزان هستند و دوست دارند اطرافیان آنان نیز چنین باشند. رابطه سرد عاطفی از دیگر مسایلی است که همسران چنین افرادی از آن شکایت می‌­کنند. برای پیشگیری از پیامدهای اختلال شخصیت اسکیزوئید در زندگی فردی و اجتماعی بهتر است درمان چنین افرادی در اولویت قرر گیرد. بسیار  درمان مناسب می‌تواند به این افراد کمک کند تا روابط اجتماعی خود را بهبود بخشند و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند. این با یادگیری مهارت‌های جدید و تغییر الگوهای تفکر منفی، به تدریج می‌­توانند به تعاملات مثبت‌تری با دیگران دست یابند.

بهترین روش ارتباط با فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اگر با فردی زندگی می­‌کنید که دارای علائم و نشانه‌­های اختلال شخصیت اسکیزوئید است، برای اینکه رابطه موثر، کم تنش و کم آسیبی داشته باشید رعایت برخی نکات ضروری است.

 انتظارات خود را واقع‌­بینانه کنید

اگر همسر یا پارتنر شما فردی است که دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید است، سعی کنید در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنید و در مورد آن همیشه به­روز باشید. وقتی این کار را انجام دهید متوجه خواهید شد که چنین افرادی معمولاً در صمیمیت، رابطه عاطفی و روابط اجتماعی محدودیت دارند. این بدان معناست که می‌­توانید انتظارات خود را بطور واقع بینانه­‌تری تعدیل کنید تا از رابطه دلسرد و ناامید نشوید. یادتان باشد شما نمی­توانید از این افراد انتظارات بیشتری داشته باشید. این نکته را نیز در نظر بگیرید که رابطه شما هرگز نمی­‌تواند به کیفیت روابطی باشد که با افراد دیگر دارید. به منحصر به فرد بودن این رابطه فکر کنید و سعی کنید بر اساس آن رضایت بیشتری از رابطه خود کسب کنید.

بپذیرید که طرف مقابلتان تغییری نمی­‌کند

وقتی پذیرفتید که رابطه با فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید آنطور که انتظار داشتید نیست، بهتر است عدم تغییر در شخصیت وی را نیز بپذیرید. این امر می­‌توانید فشار برای تغییر را کاهش داده و از تنش‌­های رابطه کم کند. بهتر است با واقعیت‌­های شخصیتی این افراد کنار بیایید. معمولاً افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در رابطه عاطفی و اجتماعی ضعف دارند، اما زمانی که بر کار یا فعالیت­‌های دیگر تمرکز می­کنند عملکرد بهتری دارند. پس سعی کنید زمانی که با چنین افرادی وقت می­گذرانید، در یک ارتباط غیرعاطفی باشید مثل یک فعالیت فکری یا یک پروژه کاری. این امر به شما کمک می­‌کند بدون اینکه به فرد مورد علاقه خود ـ برای ابراز احساسات ـ فشار بیاورید، با وی ارتباط خوب و بدون تنشی داشته باشید.

بطور کلی، زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید همیشه دشوار خواهد بود. مثبت‌ترین کارهایی که می‌توانید در رابطه با این افراد انجام دهید شامل تشویق آنها برای درمان، مشاوره با متخصص در مورد رابطه با آنها، تنظیم انتظارات خود در مورد صمیمیت و واکنش عاطفی، برداشتن فشار از او و تمرکز بر تجربیات و فعالیت‌های کمتر احساسی است.

سخن پایانی

اختلال شخصیت اسکیزوئید می­تواند به عنوان یک چالش جدی برای زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی محسوب شود. شناخت علائم و نشانه‌ها، علل بروز و روش‌های درمان این اختلال می‌تواند به مداخله موثر و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. اگر شما یا عزیزانتان از این اختلال شخصیت رنج می‌برید، مراجعه به یک روانشناسی بالینی متخصص در درمان اختلال شخصیت می‌تواند اولین گام مهم در مسیر درمان باشد. شروع درمان، دریافت حمایت تخصصی و آموزش اطرافیان در مورد نحوه تعامل با افراد مبتلا می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا احساس تعلق اجتماعی بیشتری پیدا کنند. مشاوره و تراپی افراد مبتلا، موجب گسترش ارتباطات آنها شده و باعث می­‌شود که زندگی رضایت‌بخش‌تری داشته باشند.