اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین (BPD) یک وضعیت سلامت روانی نسبتاً شایع، پیچیده و قابل درمان است. این اختلال در مقایسه با سایر اختلالات شخصیت، شیوع نسبتاً بالایی در بین جمعیت عمومی و بخصوص زنان دارد. اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین (BPD) به یک حالت روانی با الگوهای احساسی ناپایدار، انفجاری، رفتار تکانشی و روابط آشفته گفته میشود که در طولانی‌مدت در فرد وجود دارد. اختلال شخصیت مرزی بر چگونگی عکس‌العمل فرد در مواجه با شرایط مختلف زندگی تأثیر میگذارد. افراد دارای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین به طور معمول بیثباتی قابل توجهی در بروز رفتارها و احساسات خود نشان می‌دهند. این امر موجب میشود که در جنبه‌های مهم زندگی خود بخصوص روابط بینفردی و عاطفی دچار مشکل و هرج و مرج شوند. از این رو، علیرغم وجود هیجان عاشقانه شدید در ابتدای رابطه، به علت اینکه چنین افرادی خلق و خو بیثباتی دارند و احساسات آنها ناگهانی تغییر میکند، داشتن رابطه همراه با آرامش و بدون تنش با آنها بسیار دشوار است. اگر شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که در صدد شروع رابطه عاطفی هستید یا با فردی وارد رابطه شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم با مقاله تخصصی “9 نشانه مهم اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین که در رابطه عاطفی باید به آنها توجه کنید” با ما همراه باشید. چرا که حساسیت شما به وجود نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین در طرف مقابل، علاوه بر آنکه به مدیریت بهتر رابطه کمک میکند موجب میشود تا در صورت نیاز با دریافت کمکهای تخصصی رابطه عاطفی مطلوب و هیجانانگیزی را داشته باشید.
مهمترین نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین کدامند؟
برای اینکه بدانید آیا در پارتنر شما ممکن است علایم و نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین (BPD) وجود داشته باشد، بهتر است وجود موارد زیر را در نظر بگیرید. یادتان باشد این علایم فقط و فقط نشانههای شخصیت مرزی یا بوردرلاین هستند و تشخیص اینکه آیا فردی دارای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین به عنوان یک بیماری است؛ باید توسط یک متخصص سلامت روان صورت گیرد. برخی از نشانههای شایع اختلال شخصیت مرزی شامل موارد زیر است:
1- تلاش‌های دیوانه‌وار برای جلوگیری از رها شدن
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین ترس عمیقی از طرد شدن یا رها شدن توسط افراد مهم زندگی خود دارند. با توجه به اهمیتی که رابطه عاطفی برای چنین افرادی دارد، ممکن است نسبت به هر گونه علامت طرد شدن حساسیت افزاطی نشان دهند. این حساسیت ممکن است آنها را به این درک برساند که حتی در شرایطی که احتمال وقوع آن وجود ندارد، در معرض خطر رها شدن هستند. به منظور اجتناب از درد ناشی از رها شدن، ممکن است رفتاری غیر قابل پیش بینی داشته باشند. در واقع، چنین افرادی یک تلاش افراطی برای حفظ رابطه با کسانی دارند که برایشان مهم هستند و هر کاری میکنند تا از کنار گذاشته شدن پیشگیری کنند. به عنوان مثال، وقتی رابطه عاطفی به هر دلیلی دچار تنش میشود آنها ممکن است بصورت افراطی با پارتنر خود تماس بگیرند و یا از هر طریقی که ممکن است درصدد ارتباط مجدد با وی باشند.
2-روابط بینفردی ناپایدار
برای کسانی که اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین دارند، روابط بینفردی بسیار پر التهاب و پر‌تنش است. هرچه این رابطه صمیمی‌تر و نزدیک‌تر میشود مشکلات و تنش‌های آن نیز بیشتر می‌شوند. در واقع، ناپایداری در روابط بین فردی و عاطفی، یک الگوی تکراری و عادی در زندگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. اگر از سابقه طرف مقابلتان اطلاع داشته باشید، به راحتی می‌توانید به وجود چنین تنش‌هایی در روابط پی‌ببرید. این افراد معمولاً روابط یکنواخت و با ثبات با دیگران ندارند و در حین رابطه با آنها مکرراً دچار تنش، دعوا، دلخوری و در نهایت قطع ارتباط می‌شوند. به خاطر این ویژگی، افراد بوردرلاین در ازدواج و زندگی مشترک نیز مشکلات عدیدهای را تجربه میکنند. وجود چنین الگویی موجب میشود که فرد مبتلا به BPD گاهی شریک زندگی خود را به عنوان دوست داشتنی‌ترین و بهترین آدم زمین دانسته و در موقعیتی دیگر وی را ترسناکترین و غیرقابل اعتمادترین فرد تلقی کند. وجود چنین بیثباتی در نگرش فرد، میتواند رابطه صمیمانه عاطفی را به یک رابطه ناپایدار تبدیل کند.
پرسشنامه غربالگری شخصیت مرزی در همسر- نامزد-پارتنر
3- نگرش آشفته، شکننده و مبهم در مورد خود
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین معمولاً خود را به گونه غیر واقعی ارزیابی میکنند. این افراد از یک آشفتگی و ابهام مستمر درباره اینکه چه کسی هستند و هدفشان در زندگی چیست، رنج میبرند. این موضوع باعث میشود که ندانند از زندگی چه می‌خواهند. از این رو، مدام در حال تغییر روابط، دوستان، محل زندگی، هدف‌ها و غیره هستند، بدون اینکه حتی از این تغییرات رضایت داشته باشند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا BPD یک احساس هویت شکننده و تاثیرپذیر در مورد خود دارد. به نوعی که برای مثال، اگر کسی از وی تعریف و تمجید کند، خود را فردی ارزشمند، زیبا و دوست‌داشتنی میداند؛ و اگر بر عکس آن باشد ممکن است احساس کند که چقدر بیارزش، زشت و احمق است. در واقع فرد مبتلا به BPD از اعتماد به نفس و عزت نفس باثباتی برخوردار نیست.
4-داشتن رفتارهای شتابزده و تکانشی
داشتن رفتارهای تکانشی و لحظهای، یکی از نشانههای مهم افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. تکانشگری ممکن است در خرج کردن پول، برقراری رابطه جنسی، سوء مصرف مواد، پرخوری و رانندگی همراه با بی‌احتیاطی دیده شود. چنین رفتارهایی اغلب موجب آسیب جدی به فرد می‌شوند. رفتار تکانشی در واقع تلاشی است که فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی برای تثبیت خلق و آرام کردن خود میکند. به عنوان مثال، اگر فرد مبتلا به BPD احساس ناراحتی یا طرد شدن کند، ممکن است به طور تکانشی به رابطه جنسی به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد احساس بهتر روی بیاورد. با توجه شدت احساساتی که افراد مبتلا به BPD تجربه میکنند، تلاش افراطی آنها برای کنترل این احساسات از طریق رفتارهای پرخطر میتواند قابل درک باشد.
5-افکار خودکشی یا رفتارهای خودآسیب‌رسان مکرر
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به دلیل خلق منفی مزمن یا احساس منفی که نسبت به خود دارند ممکن است سابقه افکار و اقدام به خودکشی و یا رفتارهای خودجرحی مانند بریدن و خط انداختن روی بدن، سوزاندن بدن یا ضربه زدن به خود و غیره داشته باشند. گاهی ممکن است این رفتارها در جهت تلاش برای مدیریت احساسات شدید و کنترل خُلق منفی شدید در فرد دارای BPD انجام شود.
6-خُلق بی‌ثبات /خلق واکنشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین از حالات احساسی و هیجانی بی‌ثبات رنج میبرند. معمولاً تغییر در احساسات و هیجانات در این افراد به گونه‌ای است که هر رویداد کوچک میتواند به راحتی آنها را از صفر به صد برساند! تغییر شدید خلق‌و‌خو در افراد مبتلا به BPD به افکار ناخودآگاه و باورهای شدیداً غیر منطقی آنها وابسته است. به عنوان مثال، وقتی چنین شخصی اتوبوسش را از دست میدهد ممکن است به شدت از خود انتقاد کرده و فکر کند که “من همیشه بازنده هستم” یا ” من هرگز هیچ کاری را درست انجام نمی‌دهم”. چنین افکاری ممکن است فرد را دچار احساسات شدید غم و شرم کند که میتواند تا چندین ساعت طول بکشد.
از آنجایی که افراد مبتلا به BPD دچار بیثباتی خلقی می‌شوند، اغلب ممکن است با اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شوند. لذا فقط یک متخصص بالینی آموزش دیده میتواند به تشخیص افتراقی آگاهانه در این زمینه کمک کند تا علت اصلی بیثباتی خلق و خوی فرد مشخص شود. چنین تمایزی بسیار مهم است چرا که منجر به هدایت مناسب فرد در جهت درمان مؤثر میشود.
مقاله پیشنهادی: آشنایی با موثرترین روش‌های درمان اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین
7-احساس پوچی مزمن
احساس پوچی مزمن یکی از علایم کلیدی در افراد مبتلا به شخصیت مرزی یا بوردرلاین است. این افراد در بسیاری از اوقات احساس میکنند که دچار یک خلاء شدید، پوچی، یاس و افسردگی عمیق هستند و چیزی نمی‌تواند آنها را خوشحال کند. چنین احساسی باعث میشود که آنها مدام دچار دوره‌های شدید افسردگی شوند و خلق غمگین را تجربه کنند. لازم به ذکر است که همه انسان‌ها ممکن است گاهی دچار علایم غمگینی و افسردگی شوند، اما افسردگی و غمگینی افراد مبتلا به BPD دارند بسیار شدیدتر از غمگینی بهنجاری است که دیگران ممکن است گاهی آن را تجربه کنند.
8- عصبانیت شدید یا مشکل در کنترل خشم
مشکل در کنترل خشم، عصبانیت شدید و پرخاشگری یکی از نشانههای شایع در میان افراد دارای اختلال شخصیت مرزی یا BPD است. این خشم شدید اغلب (یا فقط) در نزدیکترین روابط چنین افرادی ابراز میشود. افراد مبتلا به BPD پس از ابراز خشم یا عصبانیت شدید نسبت به دیگران، به شدت احساس پشیمانی، شرم یا خجالت میکنند. چرا که بروز چنین رفتارهایی ممکن است با ارزش‌هایشان مطابقت نداشته باشد.
9-افکار پارانوئید گذرا/ علائم شدید تجزیه
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین زمانی که تحت استرس هستند، ممکن است افکار پارانوییدی را تجربه کنند. این افکار موقعیتی بوده، معمولاً عمر کوتاهی دارند و در سایر لحظات زندگی آنها دیده نمیشوند. فعال شدن چنین افکار بدبینانهای باعث میشود که فرد به شدت به دیگران بی اعتماد شده و یک احساس نگرانی و ترس شدیدی را تجربه کند.
گسست و تجزیه یک حالت روانی است که موجب میشود فرد نتواند بین خود و واقعیت تمایز قایل شود. بر اثر وجود حالات تجزیهای ممکن است فرد دارای شخصیت بوردرلاین احساس کند که یک شخص واقعی نیست و یا انگار از بیرون شاهد اتفاقات زندگی خود است. چنین فردی ممکن است اتفاقاتی را در زمان‌هایی داشته باشد که نتواند به خاطر بیاورد، یا خود را در مکانی جدید بیابد بدون اینکه بفهمد چگونه به آنجا رسیده است. البته این علایم ممکن است علامت عمده و پایدار در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نباشد و بصورت موقتی دیده شوند.
چک لیست بررسی نشانههای اختلال شخصیت مرزی (BPD) در دیگران
اگرچه به دلیل پیچیدگی‌های ذهن و ناشناخته بودن بسیاری از ابعاد روانشناختی انسان، تشخیص قطعی اختلالات روانی و از جمله اختلال شخصیت مرزی (BPD) فقط باید توسط یک متخصص سلامت روان یا یک رواشناس بالینی انجام شود. با این حال، پاسخ دادن به سؤالات چک لیست زیر تا حدی میتواند به شما کمک کند که به نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین در پارتنرتان حساس باشید.
دستورالعمل پاسخگویی
برای بررسی وجود علایم و نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین در همسر/نامزد/پارتنر به سوالهای این پرسشنامه بصورت بلی (1) یا خیر (0) پاسخ دهید. برای پاسخگویی به سوال‌ها به الگوهای تکراری احساسی، فکری، رفتار و روابط همسر/نامزد/پارتنر خود در موقعیتهای مختلف توجه کنید.
| بلی | خیر | ||
| 1 | آیا روابط نزدیک همسر/نامزد/پارتنر شما به دلیل مشاجرات زیاد یا جداییهای مکرر دچار مشکل شده است؟ | 1 | 0 |
| 2 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما عمداً به خود آسیب جسمی رسانده است (مثلاً به خود مشت زده باشد، بدن خود را بریده باشد، بدن خود را سوزانده باشد)؟ اقدام به خودکشی چطور؟ | 1 | 0 |
| 3 | آیا حداقل دو مشکل مرتبط با تکانشگری یا رفتار لحظهای در همسر/نامزد/پارتنر شما وجود داشته است (مثلاً پرخوری افراطی و خرج کردن، ولگردی، نوشیدن زیاد مشروب و پرحرفی غیرقابل کنترل و غیره)؟ | 1 | 0 |
| 4 | آیا خُلق همسر/نامزد/پارتنر شما به شدت تغییر میکند یا به اصطلاح مودی است؟ | 1 | 0 |
| 5 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما خیلی وقتها احساس عصبانیت میکند؟ آیا همسر/نامزد/پارتنر شما اکثر اوقات با عصبانیت و طعنهآمیز واکنش نشان میدهد؟ | 1 | 0 |
| 6 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما اغلب نسبت به دیگران بیاعتماد است؟ | 1 | 0 |
| 7 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما اغلب احساس غیرواقعی بودن میکند یا اینکه احساس میکند چیزهای اطرافش غیرواقعی هستند؟ | 1 | 0 |
| 8 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما به طور مزمن احساس پوچی میکند؟ | 1 | 0 |
| 9 | آیا همسر/نامزد/پارتنر شما احساس میکند که اغلب اوقات نمیداند چه کسی است یا چه هویتی دارد؟ | 1 | 0 |
| 10 | آیا تا به حال همسر/نامزد/پارتنر شما تلاش افراطی برای اجتناب از احساس رها شدن یا جلوگیری از طرد شدن انجام داده است (مثلاً اینکه بارها با شما تماس گرفته باشد تا به خودش اطمینان دهد که شما هنوز به او اهمیت میدهید، از شما التماس کند که او را ترک نکنید، یا از نظر فیزیکی به شما چسبیده باشد)؟ | 1 | 0 |
روش نمره‌گذاری و تفسیر
در این مقیاس غربالگری، نمره کلی که به فرد تعلق می‌گیرد میتواند بین 0 تا 10 متغیر باشد. کسب نمره 7 و بالاتر در این مقیاس میتواند به منزله احتمال وجود علایم و نشانههای اختلال شخصیت مرزی (BPD) یا بوردرلاین در همسر/نامزد/پارتنر شما باشد. با توجه به اینکه نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین ممکن است به دلایل مختلفی در افراد دیده شوند و فقط ناشی از شخصیت مرزی نباشند، بهتر است در زمانی که به وجود برخی از نشانه‌ها و علایم BPD در همسر/نامزد/پارتنرتان شک داشتید؛ حتماً از یک متخصص سلامت روان یا یک روانشناسی بالینی مشورت کنید. این امر به شما کمک میکند که رابطه خود را آگاهانه ادامه داده و در مسیر بهبود آن گام بردارید.
پرسشنامه غربالگری شخصیت مرزی در همسر- نامزد-پارتنر
شروع تراپی برای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD)
اگر با مطالعه این مقاله، توجه کردن به علایم گفته شده و پر کردن چک لیست بررسی نشانههای اختلال شخصیت مرزی احساس می‌کنید که در شما یا پارتنرتان ممکن است نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا BPD وجود داشته باشد، بهتر است برای تشخیص قطعی با یک متخصص سلامت روان مثل یک روانشناس بالینی و یا روانپزشک آموزش دیده و حرفهای در زمینه BPD صحبت کنید. گاهی از اوقات وجود اختلالات روانی دیگر یا استرس‌های شدید، میتواند منجر به ایجاد چنین علایم و نشانه‌هایی در افراد شود. یادتان باشد سوء تعبیر علایم و نشانه‌ها ممکن است رابطه شما را خراب کند، رابطه‌ای که روی آن سرمایه‌گذاری عاطفی کرده‌اید!
پس وقتی صحبت از شخصیت مرزی یا BPD میشود، داشتن تشخیص صحیح بسیار مهم است. چرا که تشخیص صحیح مقدمه درمان درست و تغییر در افراد مبتلا به BPD است. متخصص سلامت روان با انجام مصاحبه بالینی و پرسشنامه‌های تخصصی به خوبی میتواند وجود یا عدم وجود BPD را در شما یا پارتنرتان مشخص نموده و سیر درمان را هم پیشبینی کند. پس در صورت وجود چنین علایمی در خود و اطرافیان حتماً از یک متخصص سلامت روان یا یک متخصص روانشناسی بالینی باتجربه مشورت بگیرید.
جمع‌بندی
در این مقاله به مهمترین نشانههای اختلال شخصیت مرزی که میتواند بر رابطه عاطفی تاثیر بگذارد پرداخته شد. همانگونه که گفته شد اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین یک حالت روانی و رفتاری مزمن است که تمامی جنبه‌های زندگی فرد را تحتالشعاع خود قرار میدهد. در صورت وجود علایم شدید BPD، این اختلال میتواند به چالشی برای زندگی فردی و عاطفی فرد تبدیل شود. در صورتی که با فردی در رابطه هستید که احساس می‌کنید چنین نشانه‌هایی دارد، حتماً برای مشاوره تخصصی در خصوص آینده رابطه و ترغیب فرد به درمان اقدام کنید. برای تشخیص دقیق اختلال شخصیت بوردرلاین و درمان آن می‌توانید از دکتر مهدی امینی متخصص روانشناسی بالینی که دارای تجربه حرفهای در ارزیابی، تشخیص و درمان اختلال شخصیت مرزی است، مشاوره بگیرید.
سوالات متداول
1- آیا اختلال شخصیت مرزی قابل درمان است؟
خوشبختانه اختلال شخصیت مرزی جزو اختلالاتی محسوب میشود که پاسخ مناسبی به درمان می‌دهند. افرادی که دارای نشانههای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین هستند در صورت شروع درمان و ادامه آن نتیجه مطلوبی از درمان می‌گیرند.
2- معمولاً فرایند درمان اختلال شخصیت مرزی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان لازم برای درمان اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین با توجه به شدت اختلال ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اما با توجه به اینکه اختلال شخصیت مرزی یک اختلال مزمن بوده و ریشه‌های زیادی را از گذشته فرد دارد، ممکن است برای درمان آن به حداقل یک تا دو سال زمان نیاز باشد.
3- آیا می‌توان با فردی که دارای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین است رابطه عاطفی را ادامه داد؟
معمولاً داشتن رابطه با افراد دارای اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین با چالش‌های زیادی همراه است. در صورتی که در رابطه با این افراد مشکلات تکراری زیادی را تجربه می‌کنید، بهتر است در خصوص ادامه یا قطع رابطه با یک متخصص روانشناسی بالینی مجرب مشورت کنید. چرا که اختلال شخصیت مرزی در افراد ممکن است با علایم خفیف تا شدید بروز کند و در این خصوص یک متخصص با ارزیابی‌های دقیق میتواند به شما کمک کند تا تصمیمات منطقی‌تری بگیرید.
4- در صورتی که همسر یا پارتنرم که اختلال بوردرلاین دارد تمایلی به حضور در جلسات مشاوره ندارد آیا مشاوره میتواند برای من کمک کننده باشد؟
با توجه به تاثیرات منفی که اختلال شخصیت مرزی در رابطه عاطفی میگذارد مراجعه به متخصص روانشناسی میتواند تا حد زیادی به درک علایم طرف مقابل و نیز کاهش هیجانات منفی که در رابطه عاطفی تجربه میشود، کمک کند. این امر میتواند از بسیاری از رفتارهای ناکارآمد در رابطه عاطفی پیشگیری کرده و به نوعی در فرایند تغییر نشانههای بوردرلاین نیز کمک کننده باشد.
