یکی از نیازهای روانی بسیار مهم در دوران کودکی نیاز به امنیت و ثبات است. پاسخ‌دهی مناسب به این نیاز منجر به شکل‌گیری اطمینان و اعتماد در دوران بزرگسالی می‌شود. اما چنانچه این نیاز به اندازه کافی ارضا نشود و کودک طور متناوب در معرض اتفاقات ناگوار قرار بگیرد، فرد دچار بی‌اعتمادی و بدبینی می‌شود. این افراد همواره بر جنبه‌های منفی زندگی تمرکز کرده و اصولا معتقد هستند هیچ چیز مثبتی وجود ندارد. این بدبینی و منفی‌گرایی افراطی ناشی از وجود یک تله مهم به نام تله بی‌اعتمادی است. تله بی اعتمادی یکی از تله‌های زندگی است که در این مقاله به تشریح آن می‌پردازیم با ما همراه باشید.
طرحواره بی اعتمادی چیست؟
طرحواره نوعی الگو و چهارچوب فکری است. وقتی یک طرحواره شکل می‌گیرد افراد همه تجارب و اتفاقات را در چهارچوب طرحواره مورد نظر تفسیر می‌کنند. تله بی اعتمادی نوعی طرحواره است که وقتی شکل و اتفاقات آن را بر مبنای بی‌اعتمادی و آسیب‌پذیری تفسیر و پردازش می‌کنند. هسته مرکزی تله بی‌اعتمادی باور منفی درباره دیگران و جهان است. باورهایی همچون:
- دیگران به من ضربه می‌زنند
- دیگران بدرفتار هستند
- دیگران دروغ‌گو و دغل‌کار هستند و … این باورها باعث می‌شوند افراد وقایع پیرامون را به گونه‌ای خاص کنند. ادراک کنند. فردی که تله بی‌اعتمادی دارد همواره معتقد است آسیبی که به او وارد شده است عمدی بوده است.
ویژگی‌های افرادی با طرحواره بی اعتمادی
افرادی که تله بی‌اعتمادی دارند انتظارشان این است که اطرافیان آن‌ها به زودی می‌میرند، آن‌ها را دست می‌اندازند یا این که امتیازاتشان را از دستشان می‌گیرند و در بدترین شکل، دیگران در پی سوء استفاده یا تحقیر کردنشان هستند. این بیماران به درستی و صداقت دیگران اعتماد ندارند و سخت نگران این مسئله هستند. به دیگران سوءظن دارند و از آن‌ها فاصله می‌گیرند. این بیماران گاهی اوقات اعتقاد دارند که دیگران عمدا: به آن‌ها ضرر می‌زنند. آن‌ها در بهترین حالت، اعتقاد دارند مردم، شیطان صفت و دیگر آزارند و برای لذت‌طلبی خود به دیگران ضربه می‌زنند.
مقاله پیشنهادی: «اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟ آیا اختلال شخصیت پارانوئید درمان قطعی دارد؟»
یکی از ویژگی‌های مهم افرادی که تله بی‌اعتمادی دارند عدم توانایی در ایجاد روابط صمیمی است. این افراد افکار و احساسات خصوصی خود را با دیگران در میان نمی‌گذارند یا این که زیاد به دیگران نزدیک نمی‌شوند و در برخی موارد به گونه‌ای پیشگیرانه با دیگران بدرفتاری می‌کنند یا آن‌ها را گول می‌زنند. به طور کلی می‌توان گفت بدرفتاری و قربانی شدن شاخص‌های مهم رفتاری آن‌ها است. افرادی که طرحواره بی‌اعتمادی/ بدرفتاری دارند اغلب حالت پارانوئیدگونه دارند:
آن‌ها دائما دیگران را آزمایش می‌کنند و در پی جمع کردن شواهد هستند که ببینند آیا مردم ارزش اعتماد کردن دارند یا نه.
ریشه‌های تحولی و علل شکل‌گیری طرحواره بی اعتمادی
اگر در دوره کودکی با فرد بدرفتاری شده باشد مثلا تحقیر شده باشد یا از اعتماد کودک سوء استفاده شده باشد در معرض تله بی‌اعتمادی قرار می‌گیرد. نمونه‌هایی از بدرفتاری در دوران کودکی عبارت‌اند از:
- تنبیه بدنی و فیزیکی در دوره کودکی
- مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتن
- مورد تحقیر و توهین واقع شدن
- غیرقابل اعتماد بودن اعضای خانواده ( مثلا والدین اسرار کودک خود را فاش کرده یا از نقاط ضعف کودک برای سلطه‌گری استفاده کنند، دروغ‌گویی مکرر به کودک یا عدم پایبندی به قول و قرار)
- با تهدید و تنبیه وادار به انجام کاری شدن
- وجود بی‌اعتمادی فراگیر در والدین یا مراقبین اصلی کودک
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
راه‌های رهایی از تله بی‌اعتمادی
برای رهایی از تله بی‌اعتمادی راهکارهای اختصاصی و موثری وجود دارد که می‌توانید گام به گام از آن‌ها استفاده کنید. این راهکارها باید به تدریج و گام به گام مورد استفاده قرار بگیرند.
شناسایی ویژگی‌های تله بی اعتمادی
مهم‌ترین اقدام برای غلبه بر تله بی‌اعتمادی شناخت ویژگی‌های مهم این تله است. این شناخت به شما کمک می‌کند تا متوجه وجود این مشکل در خود بشوید و برای غلبه کردن به آن انگیزه پیدا کنید. استفاده از آزمون‌های روانشناختی معتبر در زمینه شناسایی تله بی‌اعتمادی می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. پس از استفاده از آزمون برای تفسیر نتایج و بررسی بیشتر می‌توانید از متخصصین طرحواره درمانی نیز کمک بگیرید.
بررسی مزایا و معایب تله بی اعتمادی
وقتی تله بی‌اعتمادی را شناسایی کردید کمی به تاثیرات این تله بر زندگی خود بیندیشید. این تله و باور تاکنون چه تاثیراتی بر زندگی شما گذاشته است؟ آیا مفید بوده یا به شما آسیب زده است؟ سعی کنید لیستی از مزایا و معایب این تله تهیه کنید و بررسی کنید ببینید آیا در مجموع وجود این تله به نفع شما هست یا به ضررتان؟
تحلیل خاطرات آسیب‌زا در دوران کودکی
یکی از راهکارهای غلبه بر تله بی‌اعتمادی تحلیل خاطرات آسیب‌زایی است که در دوران کودکی برای شما اتفاق افتاده است و به مرور منجر به شکل‌گیری تله بی‌اعتمادی شده است. تحلیل این خاطرات به تنهایی امکان‌پذیر نیست و لازم است حتما از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید.
استفاده از الگوهای رفتاری جدید
افرادی که تله بی‌اعتمادی دارند از اطمینان کردن به دیگران ناتوان هستند و همواره معتقدند دیگران قصد فریب یا آسیب آن‌ها را دارند به همین دلیل به گونه‌ای رفتار می‌کنند که مانع از برقراری روابط صمیمی می‌شوند. به عبارت دیگر بیش از حد حساس هستند و بدون اینکه دلیل قانع‌کننده ای پیدا کنند دیگران را متهم می‌کنند. برای تغییر این ذهنیت سعی کنید از الگوهای رفتاری جدید استفاده کنید. با دیگران ارتباط بگیرید و تا زمانی که شواهد قانع‌کننده‌ای مبنی بر آسیب دیدن از سمت دیگران پیدا نکرده‌اید واکنش نشان ندهید. استفاده از این الگوی رفتاری جدید به شما کمک می‌کند تا کم‌کم و تدریجی بتوانید به دیگران اعتماد کنید و با دیگران وارد رابطه شوید.
مقاله پیشنهادی: «رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست؟»
نقش مشاور در درمان طرحواره بی‌اعتمادی
افرادی که دچار تله بی‌اعتمادی هستند معمولا در دوران کودکی خود مورد سوء رفتار جسمی و جنسی قرار گرفته‌اند. یکی از نیازهای مهم این افراد یعنی نیاز به امنیت و ثبات به طور جدی مورد آسیب قرار گرفته و ارضا نشده است. به همین دلیل ارتباط گرفتن با یک مشاور متخصص و متعهد می‌تواند در بازیابی حس اعتماد و اطمینان در این افراد بسیار موثر و کمک‌کننده باشد. مشاور با تحیل و تفسیر خاطرات آسیب‌زای کودکی به این افراد کمک می‌کند تا بتوانند بر تله بی‌اعتمادی غلبه کنند و الگوهای رفتاری جدیدی را در زندگی امتحان کنند.
نتیجه گیری
تله بی‌اعتمادی، یکی از طرحواره‌های بسیار مهم و تاثیرگذار در کیفیت زندگی است. افرادی که دچار تله بی‌اعتمادی هستند نه تنها خودشان از زندگی لذت نمی‌برند و دائما در اضطراب هستند بلکه اطرافیان خود را نیز به سبب بدبینی که دارند رنج می‌دهند. این بدبینی به مرور منجر به احساس تنهایی در افراد می‌شود و ممکن است عملکرد فرد را مختل کند. بنابراین بهتر است در اولین فرصت برای غلبه بر این تله اقدام کنید..
