در برخی از مراحل زندگی ممکن است ناتوانی روحی زیادی در خود حس کنید. صدایی درونی که به شما می‌گوید به اندازه کافی خوب نیستید، شلخته هستید یا حتی چاق هستید. این صدای مرموز ناشی از کمبود عزت نفس است. عزت نفس (self-steem) یکی از مهارت‌های مهم برای زندگی فردی و اجتماعی است. این مهارت از دوران نوجوانی تا سالمندی نقش مهمی در رشد و تعالی ما دارد. افراد به دلایل مختلف عزت نفس خود را از دست می‌دهند. اگر تلاشی برای تقویت عزت نفس خود نکنید، ممکن است بسیاری از اختلالات روانی به سوی شما سرازیر شوند. اهمیت این موضوع، باعث شده تا در این مقاله درباره راهکارهای افزایش عزت نفس با شما صحبت کنیم.
عزت نفس چیست؟
عزت نفس به این معنا است که چه مقدار ارزش برای خود قائل هستید. این احساس یک حالت درونی است که باعث می‌شود به خود احترام بگذارید، خود را درک کنید و دوست داشته باشید. این احساس دوست داشتن هم مربوط به مسائل روانی بوده و هم با ویژگی‌های ظاهری در ارتباط است. در واقع، در مراحل شکل‌گیری شخصیت و حرکت به سمت بزرگسالی، عزت نفس نقش کلیدی بازی دارد. افرادی که عزت نفس خود را همواره در سطح مطلوب نگه می‌دارند، بیشتر مورد احترام دیگران هستند. به عبارتی دیگر، وقتی به خود احترام بگذارید متناسب با آن دیگران نیز به شما احترام خواهند گذاشت.
عزت نفس چه نقشی در زندگی دارد؟
ردپای عزت نفس در همه تصمیمات و فعالیت‌های زندگی دیده می‌شود. عزت نفس باعث می‌شود تصمیمات منطقی بگیرید و به جنبه‌های مختلف یک موضوع توجه کنید. در روابط عاطفی، دوستی و شغلی؛ داشتن عزت نفس به شما کمک می‌کند تا خود را بهتر به طرف مقابل معرفی کنید. عزت نفس می‌تواند انگیزه شما را به طور چشم‌گیری افزایش دهد. اینگونه افراد دید مثبتی به خود دارند نقاط ضعف و قوت را میشناسند و خود را برای چالش‌های جدید آماده می‌کنند. البته، دقت داشته باشید که عزت نفس زیاد و افراطی نیز در برخی موارد آسیب زننده است. افراد با چنین خصوصیت شدیدی همیشه خود را لایق پیروزی می‌دانند حتی در شرایطی که هیچ تلاشی نمی‌کنند.
ویژگی‌ها و مشخصه‌های افراد با عزت نفس بالا
احتمالاً در اطراف خود اشخاصی را دیده‌اید که برای ذهن و روان خود ارزش زیادی قائل هستند. این افراد وقت‌هایی از روز را به خود اختصاص می‌دهند. خودشناسی خوبی دارند و از آن برای افزایش عزت نفس استفاده می‌کنند. مهارت‌های ارتباطی قوی دارند و از افراد منفی نگر دوری می‌کنند. افراد با عزت نفس بالا از مواجه شدن با شرایط سخت ترسی ندارند. در شرایط پیچیده می‌توانند به خوبی فکر کنند و برنامه‌های خود را پیش ببرند. افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردار هستند خود را لایق خوشبختی می‌دانند و برای آن تلاش می‌کنند. چهار ویژگی اصلی افراد با عزت نفس بالا شامل موارد زیر می‌شود:
- درک واضح از توانایی‌های خود
- شناخت نیازهای خود و توانایی بیان آنها
- انتظارات منطقی و واقع بینانه
- حفظ روابط سالم با دیگران
عوامل کاهش عزت نفس
عوامل مختلفی می‌توانند عزت نفس شما را تضعیف کنند. شناخت این عوامل به شما کمک می‌کند تا با آنها مقابله کنید و عزت نفس از دست رفته خود را برگردانید. عوامل محیطی یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش عزت نفس هستند. محیطی که در آن رشد کرده‌اید و طرز تفکر و برخورد اطرافیان تاثیر مستقیمی روی عزت نفس شما دارد. با کمی دقت متوجه می‌شوید که دوستان و همسالان شما چه نقش مهمی در تضعیف یا تقویت عزت نفس شما دارند. در واقع، بخش زیادی از شخصیت و رفتار شما در ارتباط با دیگران شکل می‌گیرد. سایر عوامل کاهش عزت نفس به شرح زیر هستند:
- بدرفتاری والدین
- طرز تفکر اشتباه
- وابستگی شدید به والدین
- مشکلات زندگی
- استانداردهای جامعه
- داشتن اهداف دست نیافتنی
مقاله پیشنهادی: « ضرورت مدیریت خشم | تاثیر کوچینگ بر خشم»
راهکارهای افزایش عزت نفس
تا اینجا به طور کامل با عزت نفس و عوامل تضعیف کننده آن آشنا شدیم. در این بخش فعالیت‌های عملی که به طور قابل‌توجهی عزت نفس را افزایش می‌دهند، بررسی خواهیم کرد. دسته‌ای از راهکارهای افزایش عزت نفس شخصی هستند. به این معنا که خود فرد می‌تواند آنها را انجام دهد و نتایج به دست آمده را ارزیابی کند. دسته‌ای دیگر از راهکارها توسط متخصصان و مشاوران ارائه می‌شوند. در این مورد نتایج و روند درمان تحت نظارت یک متخصص بررسی می‌شود. مهمترین وکارآمدترین راههای افزایش عزت نفس شامل موارد زیر هستند.
مشاوره گرفتن از متخصص برای افزایش عزت نفس
یکی از مفیدترین روش‌ها برای بهبود عزت نفس مراجعه به مشاور و متخصص است. مشاور می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های رفتاری و شناختی ریشه اصلی کاهش عزت نفس را در شما بیابد. پس از مشخص شدن علت، در جلسات بعدی مشاوره، راهکارها و روش‌هایی برای بهبود عزت نفس معرفی می‌شوند. اگر در رابطه با همسر یا نامزد خود دچار کمبود عزت نفس هستید، استفاده از راهنمایی‌های مشاور خانواده و زوج درمانگر کمک زیادی به شما خواهد کرد.
توجه به نقاط قوت
لیستی از مهارت‌ها و نقاط قوت خود تهیه کنید. تهیه این لیست به شما کمک می‌کند تا حس بهتری نسبت به خود داشته باشید. هر شخص مهارت‌های منحصر به فردی دارد و هیچ کس بی‌استعداد نیست. میتوان گفت فردی بی‌استعداد است که استعداد خود را نادیده می‌گیرد. توجه به نقاط قوت به شما کمک می‌کند تا از انجام کارهای خود لذت ببرید و خود را باارزش بدانید.
مقایسه نکردن خود با دیگران
باید بدانید که افراد شرایط زندگی یکسانی ندارند. تفاوت در مسائل رفاهی و اقتصادی باعث می‌شود افراد وضعیت متفاوتی داشته باشند. هر انسان یک فرد مثبت و اثرگذار در این دنیا است. با پذیرفتن این باور عزت نفس بیشتری کسب می‌کنید. سعی کنید به جای حسادت و مقایسه، رقابت مثبتی را با خود شروع کنید. به این شکل هر روز یک قدم در مسیر افزایش عزت نفس خود بر میدارید.
دوری کردن از افراد منفی‌نگر
همانطور که گفتیم اطرافیان شما نقش مهمی در شکل‌گیری عزت نفس‌تان دارند. بنابراین، یکی از راههای افزایش عزت نفس حذف کردن افراد اضافی از زندگی خود است. سعی کنید وقت خود را با افراد ورزشکار، کتابخوان و مثبت‌نگر بگذرانید. افرادی که مدام ایراد می‌گیرند و ناامید هستند چون شکست خورده هستند تلاش می‌کنند تا شما را نیز مانند خود کنند.
خارج شدن از محدوده امن خود
اگر در آرزوی پرواز هستید باید از پیله‌ای که به دور خود تنیده‌اید، خارج شوید. گاهی اوقات لازم است خود را به چالش بکشید. قرار گرفتن در شرایط مشکل می‌تواند بهترین راه برای مشخص شدن نقاط ضعف شما باشد. در این صورت ممکن است برای یافتن بهترین راه حل تلاش کرده و به موفقیت برسید. این امر عزت نفس شما را نیز افزایش می‌دهد.
مشخص کردن حد و مرز روابط
سعی کنید در همه روابط کاری و دوستانه خود حد و مرزی برای خود و دیگران تعیین کنید. مشخص کردن میزان صمیمیت با دیگران به شما کمک می‌کند تا رفتار خود را مدیریت کنید. در واقع، با این کار شما به عنوان یک فرد خوش برخورد و قاطع شناخته می‌شوید. تصدیق و اعتراف دیگران به این ویژگی عزت نفس شما را ارتقا می‌دهد.
احترام به خود
در یک تعریف ساده عزت نفس به معنای احترام گذاشتن به خود است. وقتی به خود احترام بگذارید بسیاری از کارها را انجام نمی‌دهید، به بعضی از دورهمی‌ها نمی‌روید و با برخی افراد معاشرت نمی‌کنید. آرامش ذهنی شما از همه چیز مهمتر است. پس آن را با سرزنش کردن و نادیده گرفتن نابود نکنید. با لحن مهربانانه با خود صحبت کنید. موفقیت‌های کوچک خود را جشن بگیرید. حتی گاهی برای خود هدیه بگیرید.
پذیرفتن شکست
بد نیست بدانید، حتی بزرگترین افراد و شرکت‌ها نیز اشتباه می‌کنند. نوع نگاه شما به شکست و پیروزی نقش مهمی در تقویت عزت نفس شما دارد. موفقیت به این معنا نیست که اشتباهی نکرده باشید بلکه به معنای پذیرش شکست‌ها و درس گرفتن از آنها است. به یاد داشته باشید که بزرگترین شکست شروع نکردن است. سعی کنید در هنگام شکست افکار مزاحم را از خود دور کنید. در عوض، به دنبال علت شکست و اصلاح آن باشید.
جمع‌بندی
همه ما در زندگی موقعیت‌های حساس و بحرانی را تجربه می‌کنیم. در این شرایط مهمترین سلاح ما برای مواجهه با این مشکلات، عزت نفس است. شرایط محیطی، فشارهای اطرافیان و طرز تفکر اشتباه باعث شده است افراد زیادی عزت نفس خود را از دست دهند. اگر شما نیز احساس ناکافی بودن می‌کنید و عزت نفس پایینی دارید پیشنهاد ما به شما مطالعه این مطلب است. در این مطلب جدیدترین راهکارهای افزایش عزت نفس معرفی شده‌اند. حتماً کلیه نکات ذکر شده را مدنظر گرفته و در زندگی شخصی خود به کار ببرید. در صورتی که با کاربرد این نکات هنوز از عزت نفس پایین رنج می‌برید، توصیه می‌کنیم با یک روانشناس بالینی و تراپیست ماهر مشورت کنید. مشاوره تخصصی به شما کمک می‌کند تا سریعتر مشکلات موجود را شناخته و برطرف نمایید.
