نشخوار فکری، به این صورت تعریف می‌شود: فکر کردن مداوم و مکرر درباره‌ی یک رویداد یا یک موضوع. نشخوار فکری، اختلالی در سیستم پردازش فکر است، به این معنی که افکار نگران کننده و یا حتی افکار معمولی، بیش از حد در ذهن فرد، پردازش و تحلیل می‌شوند. در برخی موارد فرد قادر است این چرخه را متوقف کند و توجه خود را روی فعالیت دیگری متمرکز کند ولی در موارد حاد، نمی‌تواند این چرخه را در ذهن خود متوقف کند. گاهی خود فرد ممکن است نگاه مثبتی به نشخوار فکری داشته باشد و آن را به عنوان روش و راهی برای بررسی کارها و عواقب و نتایج آنها، در نظر بگیرد و از این طریق اشتباهات گذشته را تکرار نکند، اما واقعیت این است که تداوم این حالت، روی کارها و فعالیت‌های فرد، تأثیر مخرب دارد و با بسیاری از اختلالات روانی همراه است. در این مقاله به چند راهکار ساده برای رهایی از نشخوار فکری می‌پردازیم.
علایم و نشانه‌های نشخوار فکری
- صحبت کردن مداوم درباره‌ی یک موضوع ناراحت کننده
- فکر کردن مداوم درباره‌ی یک موضوع ناراحت کننده
- کرختی و کمبود انرژی
- بیقراری و عصبی بودن
- مشکل در تمرکز و توجه
- از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌های روزمره
- نداشتن انرژی و انگیزه‌ی کافی برای انجام دادن کارها
- احساس خستگی مداوم
- مختل شدن اشتها و خواب
علل ایجاد نشخوار فکری
روش‌های رهایی از نشخوار فکری با مشکل و حل مسأله‌ی ناپخته و ناکارآمد، با تجربیات کودکی و نوجوانی ما ارتباط دارند. تجربیاتی که در سنین پایینتر داشته ایم و روش‌هایی که در آن سن برای مقابله با مشکلات استفاده می‌کردیم بر روش‌های حل مسأله‌ی ما در سنین بزرگسالی مؤثرند. نشخوار فکری نیز یک نوع روش حل مسأله و یک روش مقابله با شرایط دشوار است و تا زمانی که با روش‌های سالم‌تری جایگزین نشود، در فرد باقی خواهد ماند. هوش هیجانی با نشخوار فکری ارتباط دارد و افرادی که هوش هیجانی کمتری دارند نشخوار فکری بیشتری دارند.
افراد بنا به دلایل مختلفی ممکن است نشخوار فکری داشته باشند. برخی از دلایل متداول نشخوار فکری در افراد عبارت است از:
- دیدگاه مثبت نسبت به نشخوار فکری؛ باور به اینکه نشخوار فکری در روشن شدت موضوع یا حل مسأله‌ای به آنها کمک خواهد کرد.
- داشتن سابقه‌ی ترومای فیزیکی یا عاطفی.
- سر وکار داشتن با مشکلات تنش زای مزمنی که قابل کنترل نیستند.
نشخوار فکری در برخی افراد با ویژگی‌های شخصیتی خاص، بیشتر دیده می‌شود. برای مثال در افرادی که کمال‌گرایی بیشتری دارند و یا افرادی که اختلال شخصیت وسواسی دارند، نشخوار فکری رایج‌تر است.
مقاله پیشنهادی: « تله‌های زندگی چیست؟ 11 نوع تله زندگی + دانلود پرسشنامه تله‌های زندگی»
نشخوار فکری و اختلالات روانی
نشخوار فکری یکی از علایمی است که هم در اختلالات اضطرابی و هم در اختلال افسردگی دیده می‌شود. همچنین یکی از علایم اولیه‌ی اختلال وسواسی- جبری و اختلال اضطراب فراگیر است. زمانی که فردی به اختلال افسردگی مبتلاست محتوا و موضوع نشخوار فکری بیشتر پیرامون ناکافی بودن و احساس بی ارزشی است. در اختلال اضطرابی، نشخوار فکری معمولاً به صورت تلاش برای یافتن جواب و پاسخ برای سؤالاتی است که پاسخ مشخصی ندارند.
در اختلال وسواسی- جبری، نشخوار فکری، ناخواسته و به حالت اجبار وجود دارد. در واقع، گاهی عمل اجباری که به دنبال افکار وسواسی می‌آید می‌تواند به شکل نشخوار فکری باشد و الزاما عمل یا اقدامی نیست که فرد انجام دهد. به دنبال افکار وسواسی، فرد احساس می‌کند که با فکر کردن و اشتغال ذهنی مداوم به موضوع می‌تواند از شدت مشکل بکاهد و ابعاد مختلف مشکل را بررسی کند. نشخوار فکری در کوتاه مدت، نگرانی و تنش ناشی از افکار وسواسی را کم می‌کند اما در دراز مدت، به وخیم‌تر شدن اختلال وسواسی- جبری می‌انجامد.
راه‌های درمان نشخوار فکری
به دست آوردن بینش و آگاهی، مؤلفه‌ی کلیدی در رهایی از نشخوار فکری است. یکی از بینش‌هایی که فرد باید به دست بیاورد، تمایز قابل شدن بین یک فکر و فعالانه فکر کردن است. یک فکر، یک پدیده‌ی مشخص در یک مقطع زمانی است. از طرف دیگر فعالانه فکر کردن و نشخوار فکری، اندیشیدن به همان فکر یا ایده و تحلیل و بررسی مداوم و مکرر آن است. فرض کنید شما لیوانی را در یک مغازه می‌بینید. شما می‌توانید آن را ببینید، برانداز کنید و در نهایت تصمیم بگیرید که به مسیر خود ادامه دهید. اما دیدن لیوان، بررسی رنگ‌های مختلف آن، تصور کردن آن روی میز، فکر کردن به اینکه چه نوشیدنی‌هایی در آن می‌ریزید همگی درگیری ذهنی فعالانه با موضوع لیوان است.
برای کاهش نشخوار فکری، فرد باید بداند که فکر یا موضوعی می‌تواند در ذهن او باشد ولی فعالانه به موشکافی و تجزیه و تحلیل آن نپردازد. برای کاهش و کنترل نشخوار فکری می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- نگاهتان را به نشخوار فکری عوض کنید؛ نشخوار فکری را روشی برای حل مسائل و مشکلاتتان ندانید.
- روش‌های حل مسأله و راهکارهای مقابله‌ای جدیدی یاد بگیرید.
- حواس خود را با انجام یک کار پرت کنید و بدین شکل چرخه‌ی معیوب نشخوار فکری خودتان را بشکنید.
- انتظار تکرار و تداوم حضور یک فکر و موضوع را در ذهن خود داشته باشید و از آن نهراسید؛ حضور یک فکر در ذهن شما الزامی برای پرداختن فعالانه به آن موضوع ایجاد نمی‌کند.
- از یک متخصص و روانشناس کمک بگیرید.
خدمات آنلاین مشاوره اختلال شخصیت
نتیجه گیری
افرادی که درگیر نشخوار فکری هستند، ممکن است خودشان متوجه این موضوع نباشند، اما نشخوار فکری به عنوان یک فرآیند ذهنی و درونی، وقت و انرژی زیادی از آنها می‌گیرد. فرد برای تشخیص این مشکل و مقابله با آن، به آگاهی و بینش زیادی نیاز دارد. یک درمانگر با تجربه می‌تواند در شناسایی بهتر علل احتمالی نشخوار فکری و نیز عوامل تداوم بخش آن به شما کمک کند و مهارت‌هایی برای رهایی از نشخوار فکری به شما بیاموزد.
